نمودارشماره(۶-۴)توزیع نمرات دختران گروه کنترل دوره ابتدایی(پایه ششم)…………………………………………………………………..۸۱

نمودارشماره(۷-۴)توزیع نمرات دختران گروه آزمایش دوره ابتدایی(پایه ششم)………………………………………………………………..۸۲

نمودارشماره(۸-۴)توزیع نمرات پسران گروه کنترل دوره متوسطه اول(پایه هفتم)……………………………………………………………..۸۳

نمودارشماره(۹-۴)توزیع نمرات پسران گروه آزمایش دوره متوسطه اول (پایه هفتم)…………………………………………………………۸۴

نمودارشماره(۱۰-۴)توزیع نمرات دختران گروه کنترل دوره متوسطه اول (پایه هفتم)…………………………………………………………۸۵

نمودارشماره(۱۱-۴)توزیع نمرات دختران گروه آزمایش دوره متوسطه اول (پایه هفتم)……………………………………………………..۸۶

نمودارشماره(۱۲-۴)توزیع نمرات پسران گروه کنترل دوره متوسطه دوم(پایه دهم)……………………………………………………………۸۷

نمودارشماره(۱۳-۴)توزیع نمرات پسران گروه آزمایش دوره متوسطه دوم (پایه دهم)………………………………………………………..۸۸

نمودارشماره(۱۴-۴)توزیع نمرات دختران گروه کنترل دوره متوسطه دوم (پایه دهم)…………………………………………………………۸۹

نمودارشماره(۱۵-۴)توزیع نمرات دختران گروه آزمایش دوره متوسطه دوم (پایه دهم)………………………………………………………۹۰

فهرست شکل ها

عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

شکل(۱-۲) چارچوب مفهومی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….۶۸

فصل اول

کلیات پژوهش

۱-۱ مقدمه

از یک جنبه باید گفت فعالیت‌های آموزشی هر کشور را می‌توان سرمایه‌گذاری یک نسل برای نسل دیگر دانست. هدف اصلی این سرمایه‌گذاری، توسعه‌ انسانی است. بر این اساس نظام آموزشی را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین زیر نظام‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منظور داشت. ازنظر تماس با افراد جامعه نظام آموزشی از بالاترین میزان تماس و ارتباط برخوردار است. به‌طوری‌که نظام آموزش‌وپرورش ازنظر نیروی انسانی بالاترین تعداد افراد شاغل را در میان دستگاه‌های دولتی در بردارد؛ ‌بنابرین‏ با توجه به گستردگی و پوشش وسیع فعالیت‌های نظام آموزشی، ارزشیابی از نیروی انسانی، ارزشیابی از برنامه ها، ارزشیابی کارکنان، ارزشیابی خدمات آن‌ ها و ارزشیابی از عملکرد دانش‌آموزان می‌تواند نقش مؤثری در فراهم آوردن کیفیت آموزشی داشته باشد. پس با توجه ‌به این‌که نظام آموزشی وظیفه سنگینی را بر عهده دارد، لازم است در طراحی و اجرای فعالیت‌های آن، از مطلوب‌ترین شیوه ها استفاده شود (بازرگان،۱۲:۱۳۹۱-۱۱).

اما از جنبه دیگر باید تأکید شود که موفقیت تحصیلی و فردی دانش‌آموزان درگرو فرایند تعاملات بین فردی با معلمان هست. هنگامی که سبک‌های تعاملی معلم با دانش‌آموز سازنده و مؤثر باشد، معلم هم فراهم‌کننده فرصت‌های یادگیری، هم عاملی اساسی در ارضاء دل‌بستگی‌ها و نیازها و هم پرورش‌دهنده مهارت‌های اساسی و مهم در دانش‌آموزان است. در این موارد، معلم به نیازها، ترجیحات و دل‌بستگی‌های دانش‌آموزان اهمیت می‌دهد و در رابطه‌ گرم و صمیمانه و منطقی با شیوه‌ای غیر کنترلی و تهدیدکننده به آموزش می‌پردازد. در این زمینه تحقیقات متعددی در ارتباط با تأثیر ویژگی‌های رفتاری و نوع تعامل معلم بر رفتار، شناخت و عواطف دانش‌آموزان انجام‌گرفته است. در گروهی از تحقیقات بر سبک‌های تعاملی معلم و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی و فعالیت‌های کلاسی دانش‌آموزان تأکید شده است. نتایج این گروه از تحقیقات حاکی از آن است که سبک تعاملی دانش‌آموز محوری تأثیر مثبت و بسزایی در پیشرفت تحصیلی آنان دارد (البرزی و همکاران،۱۳۹۰: ۲).

به همین خاطر می‌توان اذعان کرد رفتار و چگونگی برخورد معلم در ارزشیابی و پیشرفت دانش‌آموزان نقش بسزایی دارد. در همین راستا برای رسیدن ‌به این امر در این پژوهش تصمیم گرفته شد تأثیر نوع رفتار معلم در ارزشیابی از دانش‌آموزان فقط در حین برگزاری امتحان سنجیده شود.

۲-۱ بیان مسئله

سنجش^[۱] و ارزشیابی^[۲] دانش‌آموزان به عنوان یک عنصر کلیدی و مهم برای اصلاح مدارس، بهبود آموزش و یادگیری به شمار می‌آید (استیگینز،۲۰۰۴). همچنین خلخالی (۱۳۸۱) اظهار می‌کند: ارزشیابی و امتحانات از دیرباز نقش مهمی در جامعه‌ انسانی بازکرده است و به علت نقش مهم و حساس آن، موردنقد و بررسی و مطالعه فراوانی قرارگرفته است. در اهمیت ارزشیابی همین بس که با مراجعه به ادبیات و پیشینه موضوع با حجم انبوهی از متون و منابع در خصوص آزمون و ارزیابی مواجه می‌شویم که به‌نقد و بررسی و اصلاح روش‌های اندازه‌گیری تربیتی پرداخته است.

‌در زمینه ی نقش معلم در فرایند یادگیری دانش‌آموزان، محققان تربیتی در طی ده‌ها کار تحقیقی نشان دادند که معلمان می‌توانند انگیزش دانش‌آموزان را از طریق ساختار پاداش کلاسی، انضباط کلاسی و برنامه درسی تحت تأثیر قرار دهند. تحقیقات جدیدتری ‌در زمینه ی نقش معلم در عملکردهای شناختی، انگیزشی و تحصیلی دانش‌آموزان در حال انجام است (میر و ترنر،۲۰۰۶؛ شو تز و دی کیور،۲۰۰۲؛ ساکیز،۲۰۰۷). در همین راستا شعبانی (۱۳۸۷) می‌گوید علت ترس و اضطراب از ارزشیابی، بیشتر ناشی از عملکردهای غلط معلمان و روش‌های نادرست ارزشیابی است.

حوزه ­های ده­گانه جوایز بهترین­ها عبارتند از:

۱٫ مزیت رقابتی: سازمان برنامه­ای برای کمک به ایجاد و حفظ مزیت رقابتی نسبت به رقباء تدوین ‌کرده‌است.

۲٫ نتایج مالی: سازمان برنامه­ای برای ایجاد تغییری که به کاهش هزینه­ یا افزایش درآمد منتج شود، تدوین ‌کرده‌است.

۳٫ چشم انداز جهانی: منابع انسانی برنامه یا استراتژی مشخصی برای کمک به موفقیت سازمان در بازارهای جهانی تدوین ‌کرده‌است.

۴٫ نوآوری: سازمان استراتژی مدیریت منابع انسانی نوآورانه­ای تدوین ‌کرده‌است که مسائل اساسی کسب و کار را مورد توجه قرار می­دهد.

۵٫ مدیریت تغییر: سازمان برنامه مشخصی را در پاسخ به محیط کسب و کار متغیر به طور موفقیت آمیزی تدوین ‌کرده‌است.

۶٫ شراکت: رهبری مدیریت منابع انسانی برنامه شراکت با ذینفعان درون یا بیرون سازمان را تدوین یا اجرا ‌کرده‌است.

۷٫ اقدام اخلاقی: سازمان اصول اخلاقی تعریف شده­ای را تدوین ‌کرده‌است که جزء لاینفک فرهنگ سازمان هستند و به طور کاملا آشکار در رفتار روزانه سازمان قابل رویت است.

۸٫ خدمات: رهبری مدیریت منابع انسانی برنامه مشخصی برای کمک به ذینفعان درون سازمان برای تامین اهداف کسب و کارش تدوین ‌کرده‌است.

۹٫ چشم انداز: سازمان روندهای داخلی و یا بیرونی که بر سازمان تاثیر خواهند داشت را پیش ­بینی و به طور آینده­نگرانه در برابر آن ها واکنش نشان داده است.

۱۰٫ تعالی کلی: جایزه تعالی به سازمان­هایی اعطاء می­ شود که ابتکار عمل­های مدیریت منابع انسانی­شان استانداردهای لازم برای حداقل ۶ از حوزه جوایز را تامین کنند(قلیچ­لی،۱۳۸۶، ۱۸۶).

۹- مدل بلوغ قابلیت منابع انسانی(پی. سی. ام. ام^[۴۶])

این مدل اولین بار در سال ۱۹۹۵ منتشر شد و به طور موفقیت­آمیزی برنامه ­های بهبود منابع انسانی را در شرکت­هایی چون بوئینگ، اریکسون، لاکهید مارتین و نوردیسک هدایت کرد. اگرچه مدل بلوغ قابلیت افراد در آغاز برای کاربرد در سازمان­ های دانش محور طراحی شده است، با این وجود با متناسب سازیش می ­تواند تقریبا در هر سازمانی به کاربرده شود.

مدل بلوغ قابلیت افراد (پی. سی. ام. ام) یک مدل تغییر سازمانی است. پی. سی. ام. ام فراهم کننده نقشه­ای برای تحول یک سازمان از طریق بهبود مستمر رویه ­های منابع انسانی­اش است. مدل بلوغ قابلیت افراد شامل پنج سطح بلوغ یا مراحل تکاملی است که ‌بر اساس آن ها رویه­ ها و فرایندهای منابع انسانی سازمان تکامل می­یابند. در چنین محیطی، افراد فرصت بیشتری برای توسعه توانایی‌های بالقوه­شان پیدا ‌می‌کنند و همچنینی برای همسو کردن عملکردشان با اهداف سازمان بیشتر برانگیخته می­شوند. مدل بلوغ قابلیت افراد، یک مدل فرایند محور است که فرض می­ کند رویه ­های منابع انسانی، فرایندهای سازمانی استاندارد هستند که می ­توانند به طور مستمر از طریق روش­های بهبود سایر فرایندهای کسب و کار، بهبود یابند. هدف اصلی مدل بلوغ قابلیت افراد، بهبود مستمر قابلیت منابع انسانی است. قابلیت منابع انسانی می ­تواند به عنوان سطح دانش، مهارت ­ها و توانایی­­های فرایندی موجود برای انجام فعالیت­های کسب وکار یک سازمان تعریف شود.

نمودار ۲- ۶ بیست و دو فرایند را در پنج سطح بلوغ قابلیت نشان می­دهد. هر حوزه فرایند مجموعه ­ای از فعالیت­های به هم مرتبط را نشان می­دهد که وقتی به طور جمعی انجام شوند، مجموعه ­ای از اهداف مهم برای افزایش قابلیت منابع انسانی محقق می­شوند. حوزه ­های فرایند در هر سطح بلوغ مشخص ‌شده‌اند(قلیچ­لی،۱۳۸۶، ۱۸۲).

نوآوری مستمر منابع انسانی، همسویی با عملکرد سازمانی، بهبود مستمر قابلیت

سطح ۵

بهینه

منتورینگ، مدیرت قابلیت سازمانی، مدیریت عملکرد کمی، دارایی­ های مبتنی بر شایستگی، گروه ­های کاری توانمند، یکپارچگی شایستگی.

سطح ۴

قابل پیش‌بینی

سطح ۱

جبران خدمات، آموزش و توسعه، مدیریت عملکرد، محیط کاری، ارتباطات و هماهنگی، تامین نیرو

سطح۲

مقدماتی

فرهنگ مشارکتی، توسعه گروه کاری، رویه ­های مبتنی بر شایستگی، توسعه مسیر پیشرفت شغلی، توسعه شایستگی، برنامه­ ریزی نیروی انسانی، تحلیل شایستگی.

سطح ۳

تعریف شده

قابل مدیریت

نمودار۲-۶- حوزه ­های مدل بلوغ قابلیت منابع انسانی(قلیچ­لی،۱۳۸۶، ۱۸۴)

۱۰- مدل تی. ئی. ای. ام^[۴۷]

یکی از رویکردهایی که می‌تواند به اجرای اثربخش برنامه ­های ارزیابی به مدیران کمک کند، رویکرد T.E.A.M است. توسعه برنامه ارزیابی عملکرد از طریق چهار مرحله متمایز زیر انجام می­پذیرد. این چهار مرحله تحت عنوان رویکرد T.E.A.M به کار رفته است (اقتباس از راهنمای ارزیابی عملکرد، اداره منابع انسانی ایالات متحده آمریکا , ۲۰۰۲):
– مرحله فنی (T = Technical Phase )؛
– مرحله بسط و توسعه (E = Extended Phase )؛
– مرحله ارزیابی (A = Appraisal Phase)؛
– مرحله نگهداری (M = Maintenance Phase ).

۱- مرحله فنی: مرحله فنی مستلزم کارکردن با کارکنان به منظور تدوین یک شرح پست روشن، استانداردهای عملکرد شغلی و هدف­های کاری مناسب با ثبت عملکرد کارکنان است .

۲-۵-۴ تعریف و طبقه بندی متغیرهای تبلیغات

می توان نقش تبلیغات در بازار را فرآیندی ارتباطی در نظر گرفت که دارای سه مرحله است : وارده^[۴۵]، فرایند^[۴۶] و نتایج^[۴۷]. وارده، فرآیندهای خاصی را آغاز می‌کند که منجر به نتایج خاصی می شود. تبلیغ در موضوع ارتباطات تبلیغات، محرک یا وارده محسوب می شود. کاربرد آن به صورت فرآیندهای ذهنی خاص بین مصرف کنندگان، مانند تفکر، احساس و تصمیم گیری می‌باشد. فرآیندهای مختلف، نتایج مختلف بازار را ایجاد می‌کنند. وارده های تبلیغات و نتایج بازار، خارجی بوده و ظاهری هستند که به آسانی قابل درک و اندازه گیری می‌باشند. در مقابل فرآیندهای ذهنی ، تاٌثیرات داخلی هستند که به آسانی درک نمی شوند و قابل اندازه گیری نمی باشند ( ویت^[۴۸]،۱۹۹۹)

جدول۳-۲- الگو و معیارهای اثر تبلیغات (ویت،۱۹۹۹)

انواع معیارها
انواع متغیرها
مراحل ارتباط

سهام پرداخت و هزینه های خرید میانگین و دسترسی و نرخ ها و نمایش های

سهام و نقاط نرخ خالص و فراوانی

شدت

وارده های تبلیغات مؤسسات

مجله ، روزنامه ، رادیو ، تلویزیون، تابلو بزرگ ، تبلیغ ، اینترنت و تلفن

رسانه

مشاجره و موارد لفظی دیگر ، عکس ها ، صدا و موارد احساسی دیگر ، تصدیق و موارد استنباطی دیگر

محتوای تبلیغ : خلاقیت

مشاجره و موارد لفظی دیگر ، عکس ها ، صدا و موارد احساسی دیگر ، تصدیق و موارد استنباطی دیگر

محتوای تبلیغ : خلاقیت

تفکرات ، شناخت ، یاداوری

شناختی

فرآیندهای ذهنی مصرف کننده

گرما ، علاقه ، نگرش

احساسی

متقاعد کردن ، ثبت خرید

کوششی

آزمایش ، خرید دوباره ، تعویض

انتخاب کامل

نتایج بازار

برخورد ، فراوانی ، ثبت

شدت خرید

فروش ، درامد، سود

حسابداری

۲-۵-۵ اهداف تبلیغات

صرف نظر از اینکه چه کالا یا خدمتی را می‌خواهیم تبلیغ کنیم مجموعه ای از اهداف در راستای اجرای تبلیغات موردنظر می‌باشد که این اهداف در پژوهش های و کتب مختلفی مورد بررسی قرار گرفته اند که به برخی از آن ها در ذیل اشاره می شود و پس از آن به طور ویژه اهداف تبلیغات در نظام بانکی با توجه به ماهیت و محتوای خدمات بانکی و آنچه که نظام بانکی در پی آن است، اشاره می شود:

جدول ۴-۲- اهداف تبلیغات ( محقق ساخته )

سال
نتیجه گیری اهداف تبلیغات
محقق
۲۰۰۳

• • ایجاد نگرش مثبت – جایگاه سازی محصول در بازار

• • حفظ روابط – اقناع

• • حمایت از سازمان یا شرکت – معرفی محصول

• • مقابله با فعالیت رقبا – ایجاد تمایز

• برقراری ارتباط

Formby
۲۰۰۸

• • ایجاد اگاهی

• • تغییر تمایلات و طرز فکر

• • ساختن ذهنیت و تصویر نسبت به شرکت

• تقویت وفاداری به برند

Poultry
۲۰۰۲

• • برانگیختن نیاز

• • بهبود پیوند با یک برند به گونه ای که آن را بر سایرین ترجیح دهد

• • تسهیل فرایند خرید

• • ترغیب افراد به منظور اماده سازی آن ها برای خرید

Vary
۲۰۰۱۱

• • درگیر شدن با تبلیغ

• یاداوری تبلیغ

McKay-Nesbit; et.al
۲۰۰۷

• • ایجاد تمایل به تبلیغات

• • ایجاد تمایل به برند

• قصد خرید

Doses; et.al
۱۹۹۹

• • ایجاد هویت برای نام تجاری

• موضع یابی برند از طریق متمایز سازی درون داده ها ، فرایندها و برون داده ها

Metal
۱۹۹۹

• • ایجاد هویت برای نام تجاری

• موضع یابی برند از طریق متمایز سازی درون داده ها ، فرایندها و برون داده ها

Metal
۲۰۰۰

• • ایجاد رضایت و ایجاد اطمینان

• • اثرگذاری بر کیفیت تصمیمات ایجاد ارزش ویژه برند

• ایجاد مزیت برای مصرف کننده از طریق کاهش هزینه های تصمیم گیری

Pavlov & Stewart

۲-۵-۶ اهداف تبلیغات در بازاریابی بانکی

الف ) اهداف تبلیغات بر مبنای ایجاد آگاهی ، ایجاد ترغیب و یادآوری

1. اهداف آگاهی رسانی

• • آگاه ساختن مشتری از خدمات جدید بانکی و مزایای این خدمات

• • آگاه ساختن مشتریان از تغییرات درصد سودهای بانکی

• • آگاه ساختن مشتریان در رابطه با طرز کار خدمات بانکی با فناوری های جدید

• • ایجاد تصویر مناسب برای نام و نشان تجاری بانک

• تصحیح تصاویرذهنی غلط در رابطه با نام و نشان تجاری بانک ( منافی ، ۱۳۸۸)

1. اهداف ترغیب مشتریان

• • ایجاد ترجیحات نسبت به محصولات و خدمات شرکت نزد مشتریان

• • تشویق و ترغیب مشتری برای خرید محصولات شرکت به جای رقبا

• • تغییر و تصحیح ادراک مشتری نسبت به ویژگی های محصول

• تشویق مشتری برای برقراری تماس تلفنی با بخش فروش یا بازاریابی شرکت ( بیرانوند ، ۱۳۸۹)

1. اهداف یادآوری کننده

• • یاداوری این موضوع به مشتریان که خدمات ممکن است در آینده نزدیک موردنیاز باشد .

• • یاداوری موقع خرید در زمان‌های خلوت

• حفظ تداوم ارتباط با مشتری با خدمات بانک ( ونوس و صفائیان ، ۱۳۸۴)

ب ) اهداف تبلیغات بر مبنای فرایند خرید : در این تقسیم بندی اهداف تبلیغات را می توان از نیازهای ارضا نشده تا احساسات پس از خرید ، تعیین نمود :

جدول ۵-۲- اهداف تبلیغات بر مبنای فرایند خرید ( کارخانه ای ‌و نظری ، ۱۳۸۱ )

فرایند خرید
اهداف کلی تبلیغات
نمونه ها

نیازهای ارضا نشده

ایجاد آگاهی

1. 1. وام برای خرید خودرو دهیم

1. 1. ضمانت نامه بانکی صادر کنیم

1. خدمات کارت اعتباری ماشین های خودپرداز و نقطه خرید ارائه می‌دهیم

رفتار قبل از خرید

درک خدمات عرضه شده

1. 1. در صورت تگشایش حساب سپرده گذاری در آینده امتیازات ویژه ای قائل می‌شویم.

1. 1. در صورت خوش حسابی عملکرد بالا اعتبار در حساب جاری می‌دهیم .

1. درصورت تقاضای صدور ضمانت نامه بانکی کارمزد کمتری دریافت می‌کنیم

تصمیم گیری خرید

عمل خرید

1. 1. وارد بانک شوید و با مشاور پس انداز ما صحبت کنید.

1. نرخ سود واقعی ما به سپرده های شما بیشتر است

رفتار پس از خرید

اطمینان مجدد

1. 1. بانک مناسبی برای پس انداز شما هستیم

1. هدف ما جلب رضایت شما است .

شاید بتوان کانت را دارای همین نظریه دانست چه آنکه به اعتقاد وی هدف از وضع و اعمال قانون جزا نه حفظ حقوق طبیعی و نه دفاع از جامعه در قبال بزهکار و نه پیشگیری و ارعاب دیگران از ارتکاب جرم است، بلکه اعمال مجازات خود حسن ذاتی دارد.^[۲۶]

الف) تعریف عدالت کیفری

با توجه به اینکه هدف اصلی از اعمال مجازات تحقق عدالت است می توان گفت عدالت کیفری شامل مراجع گوناگونی می شود که دامنه صلاحیت و مداخله آن ها نسبت به بزهکار و حتی پس از تحمل مجازات، یعنی مرحله بعد از خروج مجرم از فرایند کیفری است به عبارتی هرگاه توازن میان منافع، حقوق و تکالیف استقرار یافته در جامعه مورد تجاوز قرار گیرد چهره ای از عدالت برای رفع تجاوز نمایان می شود که می توان آن را عدالت کیفری نامید.^[۲۷]

ب) تاریخچه عدالت کیفری

کیفر یا مجازات دارای سابقه ای طولانی در تاریخ است و حتی گفته اند که می توان به قدمت عمر بشر از آن گفتگو کرد. البته یادآوری این نکته ضروری است که مجازات‌ها با ویژگی‌ها و اهداف آن ها که امروزه نظر حقوق ‌دانان و جرم شناسان را به خود جلب ‌کرده‌است بدین دقت و تعمق مطلقاً مورد توجه قدما نبوده و لذا تحول مبنی کیفر و وجود اقدامات تأمینی در کنار آنکه نشانه ای از چرخش تفکر انسان در جهت شناخت بیشتر فلسفه مجازات‌ها و نتایج حاصله از آن ها‌ است منجر به قبول تدابیری غالباً در کنار مجازات و تحت عنوان اقدامات تأمینی شده است.

بشر در قدیم و بی تردید از همان زمان که با اعمالی مواجه شد که عکس العملی را به دلایل مختلف در قبال آن ها طلب می کرد مانند اعمال ضد دین، مخالفت حکومت، فرمانروا، پادشاه و نیز افعال خلاف مقررات خانواده . بدین واکنش گاه خفیف و گاه شدید و به انحاء مختلف دست زد . طرد از خانواده، قبیله، طایفه، واکنش‌های خفیف بشر در قبال اعمال خانواده، قبیله و طایفه بود اما چهره مجازات‌ها با آنچه که امروز دارند گاه متفاوت می نمود.

به طور کلی می توان گفت که پایه مجازات در دوران گذشته بیشتر در دفاع از غرایزی چون غریزۀ حیات یا حفظ مال و یا دفاع از مقررات قبیله ای و سنتهای قومی و مذهبی بوده است که اثر آن ها را حتی در عصر حاضر نیز می توان کم و بیش د رنقاط مختلف عالم دید. بویژه نمی توان فراموش کرد که بشر همیشه و به نوعی با احساس عدالتخواهی درگیر بوده و مجازات را جبران بی عدالتی انجام شده می دانسته است. در این مورد به خصوص ادیان مختلف به انحای گوناگون خواسته اند تا کیفر را جبران بی عدالتی حاصل از انجام عمل مجرمانه بر دیگران بدانند و به همین دلیل می بینیم که در شریعت اسلام به عنوان مثال در اعمال مجازات نوعی اجرای عدالت نهفته است که به ظاهر بیشتر جنبۀ جبران خسارت و تشفی خاطر مجنی علیه جرم را دارا است.

ج) خاستگاه عدالت کیفری

از آنجایی که وقوع هر عمل خلاف اخلاق و شأن انسانیت قبیح و ناپسند است به گونه ای که باعث اختلال در روابط انسانی می‌گردد لذا می توان گفت که خاستگاه عدالت کیفری به سر آغاز زندگی بشریت و به گونه های مختلف باز می‌گردد. می توان گفت از ابتدای دوران بشریت که غالباً انسان‌ها به صورت قبیله ای و خانوادگی زندگی می‌کردند عدالت کیفری بیشتر جنبۀ خصوصی و بیشتر به صورت انتقامجویی میان افراد قبیله و خانواده بود که علاوه بر شخص مجرم و گناهکار اثرات زیانبار آن به سایر افراد قبیله و خانواده نیز تسری داشت به گونه ای که لطمات و صدمات زیادی را به انسان‌ها وارد می نمود به مرور زمان و با پیشرفت انسان‌ها و فرهنگ جوامع و با پیدا شدن و تأسیس نهادی به نام دولت کم کم جنبۀ خصوصی آن کم رنگ تر شد و ارتکاب جرم به عنوان موضوعی که باعث اختلال نظم عمومی و جامعه می گردید قلمداد شده و تابع ضوابط و قواعد خاصی در آمد، هدف اصلی تحقق عدالت و مجازات متخلف و بزهکار بود و تکیه اصلی، نظم عمومی و جامعه بود و جبران خسارت بزه دیده مورد توجه قرار نمی گرفت. کم کم و به مرور زمان با توجه به تلاش و کوشش اندیشمندان و جامعه شناسان علاوه بر جامعه، بزه دیده به عنوان بزرگترین قربانی مورد توجه قرار گرفت به گونه ای که هدف از کیفر و مجازات علاوه بر استقرار نظم عمومی در جامعه جبران خسارت مادی و معنوی زیان دیده و اصلاح و تربیت بزهکار و بازگرداندن ایشان به جامعه مورد توجه اندیشمندان علم حقوق و دولتمردان بود.^[۲۸]

د) مبانی عدالت کیفری

‌در مورد چگونگی و میزان مداخله نمایندگان قدرت عمومی و افراد به عنوان شهروندان جامعه در عرصه های گوناگون نظام کیفری از مرحله جرم انگاری تا رسیدگی و اجرای قوانین کیفری ، شاهد ظهور و بروز و ارائه طرح ها و اندیشه‌های گوناگون و متفاوتی بوده ایم در این ارتباط دو گروه متعارض و متمایز به طرح اندیشه‌های خویش پرداخته‌اند. گرایش اول که گرایش معمول و سنتی است بر حفظ و پایداری از حقوق جامعه و قدرت عمومی در کلیت آن و به طور خلاصه همه کاره بودن قدرت عمومی تأکید دارد و گرایش دوم که منطقی تر می کند خواهان عدالت توزیعی در سطح عموم افراد جامعه و شهروندان آن محدود شدن مداخله قدرت عمومی در جرم انگاری و بویژه فرایند کیفری است. ضمن آنکه از دهه های آخر سده بیستم ‌به این سو، نظریه عدالت کیفری سرکوبگر به دلیل ویژگی ها، عملکرد و نتایخ خاص آن مورد انتقادها و اعتراض های نظریه پردازان حقوق کیفری و جرم شناسان قرار گرفته است، اعتقاد باورمندان این نظریه بر این است که عدالت کیفری سزادهی هم بزه دیده، هم بزهکار و هم جامعه را به نفع اعمال اقتدار عمومی از طریق قوانین کیفری فراموش نموده و یا حداقل نقشی در خور و شایسته به آن ها نداده است.

مجموع این مطالب را می توان تشکیل دهنده مبانی نظری عدالت کیفری برشمرد. یعنی دیدگاه هایی که ذیحق اصلی در فرایند کیفری را بزه دیده دانسته و از سوی دیگر خواستار محدود شدن اعمال قدرت عمومی و پی ریزی یک عدالت کیفری مشارکتی در رسیدگی به واقعه مجرمانه هستند.^[۲۹]

مبحث دوم : اصول عدالت ترمیمی و عدالت کیفری

گفتار اول : اصول عدالت ترمیمی

هر فکر، ایده، اندیشه و رویکرد نوینی می بایست متناسب با محتوای خود، در پی رسیدن به آرمانها و اهدافی باشد که لزوم آن را توجیه می کند و از این رهگذر مبتنی بر اصول و ‌چارچوب‌هایی باشد تا آن نظربه فکری را از همانندان خویش متمایز گرداند. ضمن آنکه ارائه روش‌هایی که بتوان با بهره گرفتن از آن ها به اهداف منظور رسید ضروری است. در این قسمت به ذکر پاره ای از اصول و اهدافی می پردازیم که مستقیم یا غیر مستقیم توسط مبلغان اندیشه عدالت ترمیمی در کتب مقالات ، سایت های اینترنتی و مجامع و محافل علمی بیان شده و یا در کنوانسیونها یا اسناد منطقه ای و بین‌المللی بدان اشارت رفته است.

الف) اصول عدالت ترمیمی در رابطه با بزه دیده و بزهکار

اعلامیه حقوق کودک مصوب ۱۹۲۴ سازمان ملل به ظهور پیوست حاصل تلاش‌های جامعه شناسان روان شناسان و بویژه جرم شناسان ‌دولت‌های‌ مختلف به صدور قطعنامه ها و بیانیه های مختلفی منجرگردید کنوانسیون حقوق کودک مصوب ۱۹۸۹ سازمان ملل است. این کنوانسیون که مورد استقبال بسیاری از کشورها قرار گرفته خوشبختانه در اسفند ماه ۱۳۷۲ به تأیید قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران رسیده و مفاد آن برای دولت ایران لازم الاجرا است. از بررسی منابع حقوق موضوعه ی ایران معلوم می شود که سیر تحول حمایت کیفری از حقوق کودکان و نوجوانان مسیر تکاملی نداشته است. در مقطعی از تاریخ، حقوق کیفری ایران در خصوص کودکان و نوجوانان معارض با قانون هماهنگ با نظام بین‌المللی حقوق کودک، قدم برداشته، اما در مقطعی دیگر این مسیر متوقف گردیده و در دوران دیگر رجعت هماهنگی با نظام بین‌المللی آغاز شده است البته در خصوص حمایت از اطفال بزه دیده، تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان سال ۱۳۸۱ گام مثبتی در سیاست جنایی تقنینی ایران است(بلیغ ، سوسن ، داور زهرا ،۱۳۸۳،ص۳۰).

۴-۱-۱-۷- وظایف و اختیارات قاضی دادگاه اطفال

قاضی یک محور مرکزی در دادگاه اطفال است و مسئولیت و وظایف قاضی متنوع بوده و این

وظایف به طور گسترده و پیچیده تری در سال‌های اخیر نمود یافته است. به علاوه پرونده های پیچیده نوجوانان، امروزه نشان دهنده این است که اعمال آنان ناشی از تحولات اجتماعی است اعمالی مانند استعمال الکل و مواد مخدر، جرایم خشونت آمیز نوجوانان که با تحولات اجتماعی رابطه مستقیم دارد. با توجه به تغییرات به وجود آمده در وضعیت بزهکاری اطفال از نظر نوع جرم، سن بزهکاران که امروزه شاهد آن هستیم به نظر می‌آید که اختیارات و وظایف قضات نیز باید به طور گسترده ای ارتقا یابد . پیشنهاد دستگیری، تحقیق، مصادره اموال باید توسط قاضی انجام بگیرد.

۴-۱-۱-۸- نقش دادستان در رسیدگی به بزهکاری اطفال و نوجوانان

در بیشتر کشورها هرگاه طفل یا نوجوانی که به سن کبر نرسیده، مرتکب جرم مهم و یا جنایی شود مراتب فوراً به دادستان اطلاع داده می شود. دادستان دستور تحقیق و تعقیب را صادر می‌کند. پرونده پس از تکمیل تحقیقات مقدماتی از طریق دادسرا به مقامات صلاحیت دار ارجاع می‌گردد. در ماده ۱۴ آیین نامه اجرایی قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب چنین مقرر گردیده است: کلیه اختیارات و وظایف دادستان و دادیاران ناظر زندان که در قوانین و آیین نامه های مختلف معین شده به جز اختیاراتی که به موجب قانون به روسای محاکم تفویض شده است به رئیس حوزه قضایی و یا معاونین او محول می‌گردد. دادستان رئیس ضابطین دادگستری حوزه صلاحیت خویش است. اقامه دعوا و تعقیب اموری که حیث عمومی آن دارای اهمیت است. بر عهده او می‌باشد ‌در مورد جرایم مشهود که رسیدگی به آن ها از صلاحیت مقام قضایی محل خارج است مقام قضایی محل مکلف است کلیه اقدامات لازم برای جلوگیری از امحاء آثار جرم و فرار متهم و هر تحقیقی که برای کشف جرم لازم بداند به عمل آورده و نتیجه اقدامات خود را سریعاً به مقام قضایی صالح اعلام نماید.

هرگاه تحقیق یا اقداماتی در حوزه دادگاه دیگری لازم باشد اطلاعاتی در حوزه ی قضایی آن دادگاه باید جمع‌ آوری شود دادگاه رسیدگی کننده می‌تواند با اعطای نیابت قضایی از دادگاه آن حوزه، انجام آن تحقیقات و اقدامات و جمع‌ آوری اطلاعات را بخواهد و در صورت لزوم بازداشت کند، حداکثر مدت بازداشت ۲۴ ساعت است و هرگاه بازداشت متهم بیش از ۲۴ ساعت برای تکمیل تحقیق لازم باشد مراتب باید فوری به رئیس حوزه قضائی اطلاع داده شود. در این صورت رئیس حوزه قضایی بازداشت متهم را از رئیس دادگاهی که رسیدگی به پرونده را بر عهده دارد تقاضای تمدید مدت بازداشت را می کند. دادستان فردی است که به عنوان نماینده جامعه وظیفه حمایت از منافع جامعه را بر عهده دارد و همچنین با تشکیل پرونده علیه طفل متهم به هدف خود نایل می‌گردد(دانش، تاج زمان، ۱۳۸۶، ص۸۹).

۳-۱-۱-۹- نقش بازپرس در رسیدگی به بزهکاری اطفال و نوجوانان

هرگاه وضع جرم و نوع جرم تحقیق و بررسی دقیقتری را ایجاب نماید، تحقیقات مقدماتی را بازپرس با نظارت دادستان انجام داده و با صدور قرار منع تعقیب و یا قرار مجرمیت به مرحله بازپرسی خاتمه دهد ‌بنابرین‏ بازپرس وظایف مهمی را بر عهده دارد که از آن جمله تحقیقات مقدماتی است. در جرایم مهم بازپرس پس از ارجاع پرونده از طرف دادستان به تحقیق از شاکی و اعلام کننده ی جرم و سپس از اشخاصی که در جرم شرکت داشته اند و همچنین احضار گواهان و استماع شهادت آن ها و در صورت لزوم، مواجهه بین شهود و متهم و نیز معاینه و تحقیق محلی و جلب نظر کارشناس، سرانجام به توصیف اسناد و مدارک مربوط به جرم جمع‌ آوری ادله ی جرم پرداخته و ‌به این ترتیب پرونده متشکله از طرف سایر ضابطان دادگستری را تکمیل می کند(خزانی، منوچهر، ۱۳۷۰، ص۱۰۲). طبق ماده ۲۱۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در جرایم اطفال رسیدگی مقدماتی اعم از تعقیب و تحقیق را با رعایت مفاد تبصره ماده ۴۳ توسط دادرس و یا به درخواست او توسط قاضی تحقیق انجام می‌گیرد. تعیین قاضی تحقیق با رئیس حوزه ی قضایی و یا معاون وی خواهد بود. قاضی تحقیق در موقع تحقیقات دستورات دادگاه را اجرا می کند و در صورت برخورد با اشکال مراتب را به قاضی دادگاه اعلام و طبق نظر او اقدام می کند.

وظایف قضات تحقیق عبارت است از :

• • تحقیقات محلی توسط قاضی تحقیق و یا به دستور او توسط ضابطین دادگستری و یا کارشناسان اهل خبره

• • اقدامات فوری و لازم و در جهت جلوگیری از امحاء آثار علایم جرم و تحصیل و جمع‌ آوری اسباب و آلات و ادوات و دلایل جرم و هر گونه اقدام قانونی دیگر که در این مورد لازم است.

• • احضار شاکی، مشتکی عنه، شهود، مطلعین و عندالاقتضاء جلب آنان مطابق قانون

• • اجازه ی ورود به منزل متهم جهت بازرسی وفق قانون

• صدور قرار تحقیق محلی و قرارهای تأمین از قبیل التزام، قرار کفالت، قرار وثیقه و وجه الضمان قرار قبولی کفالت، قرار تأمین خواسته، قرار نیابت قضایی، قرار رجوع به کارشناس و… .

در جریان تحقیقات چنانچه ضرورتی به نگهداری طفل نباشد برای امکان دسترسی به او و جلوگیری از فرار یا پنهان شدن وی با توجه به نوع و اهمیت جرم و دلایل آن یکی از تصمیمات زیر اتخاذ خواهد شد:

• • الزام ولی یا سرپرست قانونی طفل یا شخص دیگر به حاضر کردن طفل در موارد لزوم با تعیین وجه التزام، اعتبار افراد مذکور باید احراز گردد.