در صورتی که مطلب اظهار نشده یا اظهار خلاف واقع بعد از وقوع حادثه معلوم شود ، خسارت به نسبت وجه بیمه پرداختی و وجهی که بایستی در صورت اظهار خطر به طور کامل و واقع پرداخته شده باشد تقلیل خواهد یافت.
چنانچه کشف شود که در اثر اشتباه یا کوتاه بیمه گذار (بدون سوء نیت و عمد)، ریسک اعلام شده خلاف واقع بوده و کمتر از ریسک واقعی بوده است، عقد بیمه باطل نخواهد بود. در این صورت بسته به آنکه کشف واقعیت قبل از وقوع حادثه یا پس از آن باشد ضمانت اجرای متفاوتی در نظر گرفته شده است.
چنانچه بیمه‌گر قبل از وقوع حادثه متوجه ریسک واقعی و اعلام خلاف گردد، می‌تواند بین ادامه قرار داد بیمه به شرط افزایش حق بیمه و یا فسخ عقد بیمه راهی را برگزیند. همچنین بیمه‌گر می‌تواند بدون تغییر شرایط، قرارداد را با همان شرایط و حق بیمه تعیین شده ادامه دهد. در صورتی که بیمه‌گر راه اول را بر گزیند، حق بیمه جدید را بر اساس ریسک واقعی بیمه تعیین نموده و مراتب را به بیمه گر اعلام می‌کند. چنانچه بیمه‌گذار شرایط و حق بیمه جدید را بپذیرد و متعاقباً مازاد حق بیمه را پرداخت نماید قرارداد با شرایط جدید ادامه می‌یابد. ولی چنانچه بیمه گذار به حق بیمه جدید رضایت ندهد، بر عهده بیمه گر است که یا عقد را فسخ کند یا با همان شرایط ادامه دهد. در موردی که بیمه گر از ابتدا راه فسخ بیمه را انتخاب کند یا در پی مخالفت بیمه گذار به پرداخت حق بیمه تکمیلی و شرایط جدید تصمیم به فسخ گیرد، فسخ عقد- که در اصطلاح حق بیمه تکمیلی ایقاع محسوب می‌شود- بر خلاف اصول کلی تعهدات، بلافاصله پس از اعلام اراده تحقق نمی‌یابد. در این مورد مراحل و مقدماتی می‌بایست صورت گیرد و تنها پس از طی این مقدمات آثار فسخ قرارداد بیمه تحقق می‌یابد.
گفتار سوم : واکنش به ریسک ( تکنیک های اداره ریسک )
امروزه تجربیات و درس های زیادی درباره روش های مقابله و مدیریت ریسک وجود دارد که به وسیله آن ها می توان ریسک ها و خسارات ناشی از آن را به حداقل رساند . در هر جامعه ای افراد برای مقابله با ریسک و خطرات راه کارهایی انتخاب می‌کنند که در مورد جوامع و افراد دارای تفاوتهایی است.
وقتی که ریسک ها شناسایی و ارزیابی شدند ، تمامی تکنیک های اداره ریسک در یک یا چند طبقه از چهار طبقه اصلی قرار می گیرند[۹۳] :
۱ ـ انتقال
۲ ـ اجتناب
۳ ـ کاهش یا تسکین
۴ ـ پذیرش ریسک
استفاده مطلوب از این استراتژی ها شاید امکان پذیر نباشد . بعضی از آن ها ممکن است مستلزم رویه هایی باشد که برای فرد یا سازمانی که در زمینه مدیریت ریسک تصمیم گیری می‌کند ، قابل قبول نباشد . [۹۴]
بند اول : انتقال ریسک
استراتژی انتقال ، یعنی موجب شدن اینکه بخش دیگری ریسک را قبول کند ، معمولا به وسیله بستن قرارداد یا انجام اقدامات احتیاطی .[۹۵] بیمه کردن یک نوع استراتژی های انتقال ریسک با بهره گرفتن از بستن قرارداد است . در موارد دیگر این امر بواسطه قراردادهای کلامی انجام می‌گیرد که ریسک را به بخش های دیگر بدون پرداختی بابت حق بیمه ، انتقال می‌دهد .
استفاده از وضعیت های تعدیل کننده در سرمایه گذاری های مالی یک نمونه از چگونگی انجام اقدامات احتیاطی توسط شرکت‌ها به منظور اداره ریسک از نظر مالی است .
بعضی از روش های اداره نمودن ریسک ، در تمامی طبقات جای می گیرند . پذیرش جمعی ریسک از لحاظ فنی یعنی تحمل ریسک توسط گروه ، ولی توزیع آن در کل گروه ، یعنی انتقال ریسک در میان افراد عضو گروه . این وضعیت متفاوت از بیمه سنتی است که در آن هیچ حق بیمه ای پیشاپیش میان اعضای گروه مبادله نمی شود ، ولی در عوض زیان حاصله به حساب تمام اعضای گروه گذاشته می شود .
واکنش به ریسک راهکارهای مختلفی چون پذیرش ، اجتناب از کاهش و انتقال ریسک دارد . از آنجا که سیستم طرح و ساخت سیستمی است که در آن حداکثر انتقال ریسک از کارفرما به پیمانکار صورت می‌گیرد ، پیمانکار نیز به دنبال روشی جهت انتقال ریسک به سازمان های دیگر می‌باشد. در بیمه سازمان‌هایی هستند که توانایی قبول برخی از ریسک ها با خصوصیات خاص را در ازای دریافت حق الزحمه دارند . [۹۶]
بند دوم : اجتناب از ریسک
استراتژی اجتناب یعنی انجام ندادن فعالیتی که باعث ریسک می شود . به عنوان مثال ممکن است که یک دارایی خریداری نگردد یا ورود به یک کسب و کار مورد چشم پوشی قرار گیرد ، تا از مشکلات و دردسرهای آن ها اجتناب شود . مثال دیگر در این زمینه ، پرواز نکردن هواپیما است تا از ریسک سرقت آن اجتناب شود .
استراتژی اجتناب به نظر می‌رسد راه حلی برای تمام ریسک ها است ؛ ولی اجتناب از ریسک همچنین به معنی زیاندهی در مورد سودآوری های بالقوه ای است که امکان دارد به واسطه پذیرش آن ریسک حاصل شود . داخل نشدن به یک بازار به منظور اجتناب از ریسک همچنین احتمال سود آوری را ضایع می‌کند . [۹۷]
بند سوم : کاهش ریسک
استراتژسی کاهش ، یعنی به کارگیری شیوه هایی که باعث کاهش شدت زیان می شود . آدمیان برای پیشگیری از خطر از دیرباز متوسل به اقداماتی می شده اند که با توجه به تکنولوژی روز و کاربرد آن به مرور تکامل یافته است از جمله ساخت قفل برای جلوگیری از دزدی، تزریق واکسن برای پیشگیری از بیماری، نصب دستگاه اعلام خطر آتش سوزی ، محکم تر ساختن ساختمان‌ها برای جلوگیری از خرابی آن در زلزله و امثال آن .
در زمینه موضوع مورد بحث به عنوان مثال می توان به کپسول های آتش نشانی که برای فرونشاندن آتش طراحی گردیده اند اشاره نمود که ریسک زیان ناشی از آتش را کاهش می‌دهد . این شیوه ممکن است باعث زیان های بیشتری بواسطه خسارات ناشی از ورود آب شود و در نتیجه امکان دارد که مناسب نباشد . سیستم هالوژنی جلوگیری کننده از آتش ممکن است آن ریسک را کاهش دهد ، ولی هزینه آن امکان دارد به عنوان یک عامل بازدارنده از انتخاب آن استراتژی جلوگیری کند . [۹۸]
بند چهارم : پذیرش ریسک
استراتژی پذیرش یعنی قبول زیان ، وقتی که آن رخ می‌دهد . برخی مواقع افراد خطر و خسارات آن را پذیرفته اند به این معنی که کاری در مقابل آن انجام نمی دهند.
در واقع خود تضمینی یا تضمین شخص در این طبقه جای می‌گیرد . پذیرش ریسک استراتژی قابل قبولی برای ریسک های کوچک است که هزینه حفاظت در مقابل ریسک ممکن است از نظر زمانی بیشتر از کلیه زیان های حاصله باشد . کلیه ریسک هایی که قابل اجتناب و انتقال نیستند ، ضرورتاً قابل پذیرش هستند . این ها شامل ریسکهایی می شود که خیلی بزرگ هستند یا محافظت در مقابل آن امکان پذیر نیست یا پرداخت هزینه بیمه آن شاید عملی نباشد . در این زمینه ، جنگ بخاطر ویژگی هایش و عدم وجود تضمین نسبت به ریسک هایش ، مثال مناسبی است . همچنین هر مقداری از زیاندهی بالقوه علاوه بر مقدار تضمین شده ریسک پذیرفته شده محسوب می شود . همچنین ممکن است این حالت قابل قبول باشد ؛ در صورتی که امکان تحقق زیان های سنگین ، کم باشد یا هزینه بیمه کردن برای مقدار پوشش بیشتر ، خیلی زیاد باشد به طوری که مانع بزرگی برای اهداف سازمانی ایجاد کند .
