۲-۱-۶-۱-استخدام

منظور از استخدام، زندگی شغلی ای است که شخص در قالب یک قرارداد رسمی و معتبر، وقت ومهارت های خود را در مقابل دریافت وجه مشخصی در اختیار سازمانی دولتی یا خصوصی قرار می‌دهد. استخدام شرایطی را فراهم می‌سازد که موجب امنیت شغلی کامل یا نسبی برای مدتی نسبتا طولانی می‌گردد.(کیا، ۱۳۸۵) به عنوان مثال زندگی شغلی کلیه افرادی که در استخدام رسمی دولت یا سازمان های خصوصی هستند، از این نوع است. یعنی زندگی ای که فرد از یک حداقل امنیت شغلی و اقتصادی برخوردار است. فرد استخدام شده دغدغه ی ضرر و خطرپذیری مالی کارفرما ‌را ندارد و در جستجوی یک زندگی مطمئن و بی مخاطره است، اگرچه در سطح بالایی از رفاه نباشد. این نوع زندگی از دوران انقلاب صنعتی که سازمان های بزرگ به وجود آمدند، بیشتر رایج گردیده و لذا گفته می شود «شالوده ی کار» دردوران صنعتی «استخدام» بوده است. لازم به توضیح است امروزه افرادی که قرارداد استخدام پیمانی یا قراردادی، با سازمانی می بندند و از یک امنیت شغلی نسبی برخوردار می‌شوند در واقع در جستجوی زندگی شغلی مطمئنی هستند و لذا آن ها نیز جزء گروه استخدامی ها محسوب می‌شوند. افرادی که این نوع زندگی را انتخاب می‌کنند اغلب افرادی منظم و تابع مقررات بوده وپذیرای سلسله مراتب اداری و ریاست مافوق هستند و لذا حاضرند خود را تحت نظر و کنترل دیگران قرار دهند. به عبارت دیگر به دست آوردن یک امنیت شغلی برای این گروه ارزش بالایی دارد تا حدی که حاضرند خود را تا این درجه محدود کنند. البته سایر خصوصیات و ویژگی های شخصیتی و رفتاری و عوامل محیطی نیز در این تصمیم گیری مؤثر است؛ به عنوان مثال فردی که در خانواده خود شاهد و ناظر رفتار های کارآفرینانه و مخاطره پذیر نبوده است و یا فردی که نیاز به قدرت سازمانی دارد ترجیح می‌دهد در یک سازمان بزرگ ‌کار کند تا بتواند در جایگاهی قرار گیرد که قدرت خود را بر دیگران اعمال کند. بالعکس افرادی که نیاز به پیشرفت بالایی دارند ترجیح می‌دهند برای پیشرفت بیشتر، خود را از قید و بند های استخدامی و سازمانی آزاد ‌کنند تا بتوانند به آرمان ها و دورنمای خود برسند.

به هر حال آنچه مسلم است عده ای از افراد زندگی آرام، منظم و مطمئن را بر زندگی توأم با خطرپذیری، نوسان، پیشرفت، شکست و هیجان که مشخصه زندگی شغلی کارآفرینانه است ترجیح می‌دهند. این گروه اغلب در جستجوی مشاغل و مطمئن مزد بگیری هستند. لازمه تشخیص قطعی نسبت ‌به این افراد کدام زندگی شغلی را انتخاب کرده‌اند یا خواهند کرد این است که مدتی در حدود ۳ تا ۵ سال از انتخاب شغلشان گذسته باشد. به عبارت دیگر بسیار دیده شده است که افراد بعد از انتخاب اولین زندگی شغلی خود و مدتی فعالیت در آن، زندگی شغلی خود را تغییر داده‌اند. لذا به صرف این که فردی زندگی شغلی خاصی را انتخاب کرده باشد، نمی توان به قوت اعلام کرد که او حتما بر انتخاب خود برای مدت مدیدی خواهد ماند یا خیر. ‌بنابرین‏ گذشت ۳ تا ۵ سال از شروع فعالیت، نشانه ی آن است که فرد احتمال تغییر زندگی شغلی کمتری خواهد داشت. البته فراموش نشود که منظور، تغییر شغل نیست بلکه تغییر زندگی شغلی است. چون عده زیادی در طول عمر خود مشاغل مختلفی را تجربه می‌کنند ولی ممکن است همه آن ها در یک نوع زندگی شغلی مثلا استخدام یا خود اشتغالی یا کارآفرینی باقی بمانند(کیا،۱۳۸۵).

۲-۱-۶-۲ خود اشتغالی

خود اشتغالی اصطلاحی است برای بیان و توصیف یک نوع زندگی شغلی که در آن فرد حرفه ی خود را بر اساس تجربیات و مشاغل آزاد موجود در بازار کار و با مسئولیت شخصی انجام می‌دهد. به عبارت دیگر هر کس که در استخدام سازمانی نباشد و یا همه افرادی که مزد بگیر نیستند، خواه به صورت انفرادی کار را در منزل انجام دهند یا ‌همانند یک وکیل، یک مشاور، یک متخصص، کار در بیرون منزل داشته باشند و یا در یک مغازه یا کارگاه با چند نفر دیگربکار مشغول باشند، خود اشتغال هستند(صمدآقایی،۱۳۸۵). به عنوان مثال ممکن است فردی در یک مغازه یا کارگاه،تعدادی را به کار گمارده و مشغول تولید محصولی مثل قاب عکس باشد، و یا به تنهایی صاحب مغاره باطری سازی بوده و آن را اداره کند جزء خود اشتغالان محسوب می شود. علاوه بر این لازم است که فرد مسئولیت مالی کار و خطر پذیری آن را شخصا بپذیرد. به عبارت دیگر افرادی که به تنهایی کاری را در منزل انجام می‌دهند اما در مفابل آن از فرد یا سازمانی دستمزد دریافت می‌کنند خود اشتغال نیستند. البته افرادی که با دیگران در سرمایه یا در وسایل کار شریک باشند و به تنهایی یا خانوادگی در منزل کار کنند و خطرپذیری کار را متقبل شده باشند، خود اشتغال محسوب می‌شوند. ‌بنابرین‏ می توان گفت خود اشتغالی مساوی است با کاری که توأم با خطرپذیری و غیرمزد بگیری در منزل یا خارج منزل و به صورت فردی یا خانوادگی و با بکارگماردن افرادی انجام شود(مهدی نژاد قوشچی،۱۳۸۶).

بسیاری از افرادی که نوع زندگی شغلی کارآفرینانه دارند ممکن است کار خود را از خود اشتغالی شروع کرده باشند اما پس از مدت کوتاه رشد قابل توجهی نموده و وارد حوزه ی کارآفرینی و شرکت های کوچک و متوسط شده اند. لذا به قوت نمی توان گفت فردی که یک سال به صورت خود اشتغالی فعالیت ‌کرده‌است زندگی شغلی خود را از نوع خود اشتغالی انتخاب نموده، اما اگر پس از گذشت ۳ تا ۵ سال هنوز به صورت خود اشتغال فعالیت کند می توان گفت که به احتمال زیاد زندگی شغلی او از نوع خود اشتغالی است. یعنی هر کس ممکن است در یک دوره ی کوتاه از روی اجبار یا بر سبیل تفنن به یک شیوه ی شغلی خاص روی آورد ولی تنها موقعی می توان نام انتخاب زندگی شغلی را بر روی یک فعالیت حرفه ای گذاشت که هم آگاهانه صورت گرفته باشد و هم تداوم داشته باشد. لازم به ذکر است امروزه به دلیل رشد و توسعه ی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات افراد در منازل در منازل خود از طریق ایجاد شرکت های مجازی در اینترنت اقدام به فعالیت هایی بسیارگسترده حتی در حد بین الملل می‌کنند. اینگونه فعالیت ها تا زمانی که توسط یک فرد به تنهایی و بدون استخدام دیگران انجام شود حتی با سپردن قسمتی از کار به سایر افراد و سازمان ها به صورت برون سپاری جزء فعالیت های خوداشتغالی محسوب می شود. به طور خلاصه اگر بخواهیم ویژگی های افراد خوداشتغال را با کارآفرینان، صاحبان مشاغل آزاد و مزدبگیران مقایسه کنیم، می‌توانیم بگوییم که این گروه نه کاملا ویژگی های کارآفرینان را دارند که با یک دورنما و انگیزه پیشرفت قوی حتی بدون سرمایه و تحمل ریسک،کار خود را در سطح وسیع تری انجام دهند و نه ویژگی های گروه مزدبگیران را که حاضر شوند در استخدام سازمانی قرار گیرند و نه آنقدر سرمایه در اختیار دارند که بتوانند شغل خود را در خارج از خانه و به صورت گسترده تر و مستقل همچون صاحبان مشاغل آزاد درکارگاه، مغازه یا مؤسسه‌ های به طور رسمی آغاز کنند(همان منبع).

۲-۱-۶-۳- دیگر اشتغالی