از اتیسم به عنوان یک اختلال طیفی یاد می شود(دبادت[۲]،۲۰۰۶).زیرا این ناتوانی از جهات مختلف بر پیشرفت و گسترش توانایی کودک(شامل رشد زبان،ارتباط و مهارت‌های اجتماعی) تاثیر می‌گذارد(انجمن راهنمایی،۲۰۰۸).
راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی مهم ترین نشانگان ضروری برای تشخیص اتیسم را در سه حوزه خلاصه کرده‌است: ۱-نارسایی های اجتماعی ،با دونشانه رایج که از ابتدای کودکی خود را نشان می‌دهند،فقدان تماس چشمی و هماهنگ کردن وضعیت بدنی خود با طرف مقابل به هنگام در آغوش گرفته شدن.۲- الگوهای قالبی رفتار. راتر(۱۹۸۷)این رفتارها را در چهار دسته طبقه بندی کرده‌است:اول،بازی های محدود و انعطاف ناپذیر. دوم،دلبستگی شدید به یک شیء .سوم،مشغولیت فکری در باره یک موضوع و در پایان تمایل شدید به ثابت بودن الگوی برنامه فعالیت های روزمره(جونز،۲۰۰۴). ۳- نارسایی های ارتباطی که پژوهش ها نشان داده است بیش از یک سوم کودکان درخود مانده هرگز گفتار کارکردی را به دست نمی آورند(میرندا[۳]،۲۰۰۳،لرد،ریزی و پیکلس[۴]،۲۰۰۴،ریملند[۵]،۱۹۶۴).رفتارهای خودآزاری از رفتارهای مخربی است که افراد دارای ناتوانی رشدی انجام می‌دهند.رفتارهای خودآزارانه غالبا شکل های مشترکی دارند که عبارتند از :ضربه به سر، ضربه با دست، مالش بیش از حد خود،چنگ زدن و ناخن کشیدن (درخشیده، ۱۳۸۴).
در مطالعهای میزان شیوع کودکان اتیسم، حدود یک مورد در ۲۰۰۰ تولد زنده گزارش شده است (تانگوای[۶]،۲۰۰۰). و میزان این اختلال در پسران ۴ تا ۵ برابر دختران است[۷].
طیف اختلالات اتیسم[۸]تأثیرات شدیدی بر زندگی خانوادگی می‌گذارد. سطوح بالای اضطراب، استرس، انزوا و بلاتکلیفی در والدین و همشیران کودک مبتلا به اتیسم از جمله این موارد است (وبستر، فیلر و لاول[۹]،۲۰۰۰). والدین و بخصوص مادر از اولین کسانی هستند که با کودک ارتباط برقرار می‌کنند و بیشترین زمان را با کودک سپری می‌کنند. مادران کودکان اتیسم مشکلات رفتاری شدید کودک و استرس بیشتر و رضایتمندی کمتر از روابط بین یکدیگر(زن و شوهر)را تجربه می‌کنند (برابست، کلاپتون، هندریک، ۲۰۰۹).[۱۰]
وجود کودک معلول و از جمله اتیسم اغلب ضایعات جبران ناپذیری را برپیکر خانواده وارد می‌کند. میزان آسیب پذیری خانواده در مقابل این ضایعه گاه به حدی است که وضعیت سلامت روانی خانواده دچار آسیب شدیدی می شود(نریمانی،آقامحمدیان،رجبی،۱۳۸۶). سازمان جهانی بهداشت[۱۱] سلامت روانی[۱۲] را اینگونه تعریف نموده است: قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران،تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور عادلانه،منطقی و مناسب.
از سوی دیگرتأثیر رفتار ناسازگارانه کودک اتیسم به تنهایی برای بالا بردن سطح تعارض و ناسازگاری زناشویی بین والدینش گزارش شده است(وسترمن و شانهولتز[۱۳]،۱۹۹۳).یافته ها نشان می‌دهند که سازگاری زناشویی به طور مستقیم تحت تأثیرچگونگی رویارویی والدین با رشد غیر معمول فرزندشان است(میلگرام و آتزیل[۱۴]،۱۹۸۸).از نظر کرینچر (۱۹۸۶)،سازگاری و تعامل سالم زناشویی،کلید فرایند خانواده ی مطلوب است،زیرا برای زوجین سخت است که زن و شوهر خوبی نباشند و بخواهند والدین با کفایتی باشند(به نقل از بارکر،ترجمه دهقانی،۱۳۷۵).روابط ضعیف والدین،یکی از دلایل معمول اصطکاک در خانواده است(هارلوک۱۹۷۵،به نقل از برجعلی،۱۳۷۸). سازگاری و ناسازگاری زناشویی تمام ابعاد زندگی زوج ها و فرزندان آن ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.ناسازگاری موجب کاهش امید به زندگی، افزایش احتمال ابتلا به بیماری های جسمانی و روانی می‌گردد(پروچینو،ویلسون،کندرسون وکارت رایت[۱۵]،۲۰۰۹).سازگاری زناشویی که جایگاه برجسته ای را در مطالعه ارتباطات خانوادگی و زناشویی به خود اختصاص داده است، را می توان به شکل فرایندی تعریف کرد که به وسیله موارد زیر تعیین می‌شود: ۱) تفاوت‌های پردرد سر دو تایی، ۲) تنش‌های بین فردی و اضطراب شخصی، ۳) رضایت دوتایی، ۴) همبستگی دوتایی، و ۵) توافق کلی دوتایی روی شیوه های مهم عملکرد (اسپانیر[۱۶] ، ۱۹۷۶).
با توجه به این که مادران کودکان اتیسم مشکلات عدیدهای در زمینه نگهداری از کودکشان دارند. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که آیا بین سلامت روان و سازگاری زناشویی مادران کودکان اتیسم و مادران کودکان عادی تفاوت وجود دارد؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
اختلال اتیسم به دلیل برخورداری از چندین ویژگی مانند دربرداشتن طیف متنوعی از ناهنجاری های زبانی، ارتباطی،رفتاری ،اجتماعی و همچنین تشخیص دیرهنگام و دشوار،بروز علائم بعداز یک دوره طبیعی و نرمال رشد کودک، فقدان درمان‌های قطعی و مؤثر،پیش آگهی نه چندان مطلوب ،می‌تواند فشارهای روانی گوناگونی را بر خانواده و نزدیکان کودک تحمیل کند.
آمارهای جدیدی از میزان شیوع این اختلال منتشر شده است، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ها[۱۷]در سال ۲۰۰۸ شیوع آن را ۳/۱۱ مورد بین ۱۰۰و یا یک مورد در هر ۸۸ تولد برآورد کرده‌است. که با توجه به توزیع جنسیتی (تعداد مبتلایان پسر چهار تا پنج برابر دختران[۱۸])، می توان گفت که تقریبا یک در ۵۴ تولد پسر و یک در ۲۵۲ تولد دختر.
طیف اختلالات اتیسم تأثیرات شدیدی برزندگی خانوادگی می‌گذارد. سطوح بالای اضطراب، استرس، انزوا و بلاتکلیفی در والدین و همشیران کودک مبتلا به اتیسم از جمله این موارد است (وبستر[۱۹]۲۰۰۴). تحقیقات دیگر نشان داده است که ریسک بالایی برای گرفتاری به مشکلات بهداشت روانی در این خانواده ها وجود دارد (پیون و پالمر[۲۰]،۱۹۹۹؛ راید برانت[۲۱]،۱۹۹۰).
