۲ – ۱ – ۵ . الزامات بالقوه مسئولیت پذیری اجتماعی

حرکت در مسیر مسئولیت‌های اجتماعی و زیست محیطی یک عامل ضروری و حیاتی است که منجر به تداوم فعالیت سازمان در بلند مدت می‌گردد. مطالعات و تحقیقات گسترده در اواخر سال ۲۰۰۲ ، مؤسسه‌ «پرایس واتر هاوس^[۴۳]» در سطح بین الملل بیانگر این بود که قریب به ۷۰ درصد مدیران ارشد سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر این باورند که نشان دادن مسئولیت‌های اجتماعی سازمان تأثیر بسزایی در سودآوری فعالیت‌ها دارد. از طرفی سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای پیاده سازی و رعایت مسئولیت اجتماعی نیازمند الزاماتی می‌باشند، این الزامات در واقع پیش نیاز و مقدماتی هستند که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به واسطه حضور و استفاده از آن ها مسئولیت اجتماعی خود را آغاز می‌نمایند. الزامات مسئولیت اجتماعی در سازمان به طور مشخص تبیین و تعریف نشده است بلکه هر سازمانی با توجه به ظرفیت و قابلیت‌های خود آن ها را تبیین می‌کند. در برخی پژوهش‌ها فرهنگ سازمانی شایسته به عنوان پیش نیاز ظهور مسئولیت اجتماعی در سازمان مطرح شده است (Milee et al,2013). همچنین برخی محققان مدعی شده اند که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای پیاده سازی مسئولیت اجتماعی در فعالیت‌هایشان نیازمند الزامات روانی می‌باشند، بدین معنی که کارکنان سازمان باید دارای ویژگی‌هایی از قبیل خود برتربینی و یا خود ارتقایی باشند تا بتوانند رفتار مسئولانه اجتماعی را از خود بروز دهند ( Crilly et al , 2011 ). در پژوهش حاضر عملکرد مالی و بیانیه‌های اخلاقی به عنوان پیش نیازهای سازمان در جهت پیاده سازی مسئولیت پذیری اجتماعی در نظر گرفته شده اند .

۲ – ۱ – ۵ – الف . بیانیه های اخلاقی^[۴۴]

در ابتدا یک سازمان باید رفتارهای پاسخ‌گویانه خودش را متناسب با ذی‌نفعان تعریف و تنظیم نماید . فرال^[۴۵] (۲۰۰۴) بیان می‌کند که ارتباطات شرکت صرفاً به واسطه آگاهی و پیش‌قدمی در مسئولیت پذیری اجتماعی خلق نمی‌شود بلکه مسئولیت پذیری اجتماعی به عنوان سند و وجه الضمانی بین شرکت و ذی‌نفعانش معرفی می‌شود. یک روشی که تعهد شرکت‌ها به رفتار مسئولانه و پاسخ گویانه را تضمین می‌کند، بیانیه‌های اخلاقی است. مورفی^[۴۶] (۲۰۰۵) دریافت که بیشتر سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها صرفا یک بیانیه اخلاقی ندارند بلکه بیانیه‌های اخلاقی متعددی در زمینه‌های مختلف دارا می‌باشند (Stanaland et al , 2011) .

بیانیه‌های اخلاقی یکی از ساختارهای رسمی هستند که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای نهادینه کردن اصول اخلاقی و اخلاقیات از آن ها استفاده می‌کنند و نشان داده شده که حقیقتاً تأثیر مثبتی روی یک زمینه اخلاقی سازمان دارند ( Badnet , 2002).

امروزه سیاست‌های اخلاقی توسط سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دقت طراحی و در قالب بیانیه با وسواس مکتوب و به نام کدهای ( بیانیه های) اخلاقی منتشر می‌شوند. کدهای اخلاقی بیانیه‌ای از ارزش‌ها هستند که در قالب شکلی شبیه سیاست‌ها می‌باشند چرا که تفکر و تصمیم‌گیری کارکنان و به خصوص مدیران را جهت می‌دهند. کدهای اخلاقی در نهایت ، کد اطمینان از کالاهای با کیفیت و مهمتر از آن خدمات با کیفیت عالی است که آرامش و آسایش جامعه را تأمین می‌کند. جوامعی که به مفاهیم اخلاقی توجه ننموده و از قوانین اخلاقی پیروی ننمایند ، اعتماد و عدالت از میان آنان رخت بر می بندد (www.muslim.com). بیانیه های اخلاقی که در برخی متون منشور اخلاقی هم ترجمه شده اند ، ابتدا از طریق ادیان الهی و کتب دینی به زندگی انسان‌ها راه یافتند. درقرن حاضر با مشارکت کلیسا و اساتید دانشگاه‌ها مفاهیم اخلاقی در دروس مختلف و به خصوص رشته مدیریت تدوین شده و درحال حاضر کمتر کتاب مدیریتی به چاپ می‌رسد که در آن حداقل اشاره‌ای به نقش حیاتی اخلاق در مدیریت نشده باشد. مفهوم اخلاقی کسب و کار اعتماد و عدالت است (www.muslim.com) .

بیانیه‌های اخلاقی غالباً لازم است منجر به بیانیه کدهای رفتاری شوند که بیشتر شبیه روش‌ها و رویه‌ها هستند و انسان را وادار می‌کند تا از مرحله تئوری پردازی به مرحله اقدام و اجرا برسد و مفهوم واقعی سیستم متبلور شود . ترکیب شدن انسان متخصص (انسان حرفه ای) و سیاست‌های اخلاقی (بیانیه های اخلاقی) و رویه‌های اجرائی (کدهای رفتاری) یک سیستم تمام عیار به وجود می‌آورد که سبب افزایش اطمینان و کاهش بسیار اشتباهات می‌شود و موجب می­ شود همه به دقت بدانند که در شرایط گوناگون چگونه باید عمل کنند (.about.com) . حقیقت امیدوارکننده این است که اکثر سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ و کوچک در دنیا و مشاغل عمده دارای کمیته‌های اخلاقی و کدها و بیانیه‌های اخلاقی (یا منشور اخلاقی) هستند. حرفه های حسابداری، پزشکی، استادی دانشگاه‌ها، پلیس ، حقوق و وکالت و دستگاه‌های دیپلماسی در زمره حرفه هایی هستند که حساسیت کار آن ها را مجبور ساخته تا زودتر از سایر حرفه ها دارای منشور اخلاقی شوند (اکبریان ، ۱۳۸۸) .

با توجه به مطالب عنوان شده به نظر موجه می‌رسد که ادراکات مصرف‌کننده از کیفیت بیانیه‌های اخلاقی شرکت به نوبه خود ادراکات آن ها را از سطح تهعد به مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان تحت تأثیر قرار می‌دهد .

۲ – ۱ – ۵ – ب . عملکرد مالی

علاوه بر بیانیه‌های اخلاقی، ممکن است موفقیت مالی یک سازمان ادراکات مصرف‌کننده از رفتار سازمان در مواجهه با جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. تئوری منابع کمکی از این نکته حمایت می‌کند که منابع موجود (مالی یا غیره) ممکن است اثرات استراتژیک بلند مدت بیشتری بر سازمان داشته باشند. نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که عملکرد اجتماعی سازمان به طور مثبت با عملکرد پیشین و سابق سازمان در ارتباط است. برای سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با عملکرد مالی بهتر این امکان وجود دارد تا در زمینه مسئولیت پذیری اجتماعی فعالیت کنند. این امر موجه است که مصرف‌کنندگان از شرکتی که از نظر مالی توانمند است انتظار خواهند داشت تا از طریق درگیری بیشتر در اقدامات و فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی رفاه جامعه را بهبود بخشند ( Stanaland et al , 2011 ) .

۲ – ۱ – ۶ . نتایج و عواقب بالقوه ناشی از مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان

اقدامات و فعالیت‌های مسئولیت پذیری اجتماعی بر وجهه سازمان اثر داشته و ریسک ادراکات را کاهش می‌دهد . اعتماد و وفاداری مشتری برای یک سازمان دارای اهمیت استراتژیک است و نشان داده شده که این دو (اعتماد و وفاداری) سطح تعهد شرکت به مسئولیت پذیری اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد (Pava et al,1996). تصویر ذهنی از یک سازمان (وجهه سازمان) به وسیله اقدامات سازمان شکل می‌گیرد من جمله روشی که سازمان با کارمندان، مشتریان و جامعه در ارتباط است .