ج: بازی های قاعده دار یا سازنده :
این بازی ها از سن ۳-۴ سالگی به صورت ساده و کاملا ابتدایی شروع می‌شوند و بعد ها کودک به صورت دستورهای اخلاقی از آن ها پیروی می‌کند. دلیل بروز بازی های قاعده دار افزایش تقلید کودک است(منصور، ۱۳۹۳، ص۲۸۱).
مری داروتی شرایدن در کتابی با عنوان بازی در اوایل کودکی، انواع بازی ها را به ۷ قسمت تقسیم کرده‌است:
– بازی فعال: بازی فعال برای رشد، به ویژه رشد جسمانی مهم است؛ زیرا در این نوع بازی از سر، تنه و دست هنگام نشستن، سینه خیز رفتن، ایستادن، دویدن، بالا رفتن، پریدن، پرتاب کردن، لگد زدن و گرفتن استفاده می شود. در این نوع بازی ممکن است کودک درگیر بازی خشونت آمیزی شود که این وسیله ای برای کسب قدرت توانایی، چابکی و هماهنگی بین اعضای بدن است (سهرابی و خداشناس، ۱۳۸۵، ص۳۶).
– بازی اکتشافی و مهارتی: بازی اکتشافی و مهارتی به طور معمول از سه ماهگی آغاز می شود؛ یعنی زمانی که کودکان شروع به بازی با انگشتان خود می‌کنند. این نوع بازی برای رشد حسی حرکت های ظریف و هماهنگ بین دو دست و چشم، مهم است. کودک در جستجوی محیط اطراف خود است؛ از طریق حواس بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه به خاصیت های اشیا پی می‌برد. این بازی به فهم کودک در پایداری اشیا و درک به کاربردن زمان و فضا کمک می‌کند(همان منبع، ۱۳۸۵). با توجه به تعریف بازی اکتشافی و مهارتی، می توان بسیاری از بازی های رایانه ای را هم، جز این بازی ها دانست. چون بسیاری از بازی های رایانه ای در روح خود حالت کشف و حل مسئله را دارند و کاربر باید مهارت های لازم را برای انجام این بازی ها داشته باشد.
– بازی تقلیدی: نوزادان و کودکان، افعال و حرکت هایی را که به طور مکرر از دیگر افراد می بینند، تقلید می‌کنند و این یکی از صورت‌های مهم رشد اجتماعی، شناختی و نمادی است. بازی تقلیدی نشان می‌دهد که کودک عملی را مشاهده کرده و قادر است تشخیص دهد که آن عمل، قابل تکرار است؛ بنابرین در برخی موارد، این عمل با اهمیت و معنادار است؛ برای نمونه بعد از مشاهده یک کتابخانه، کودک ممکن است تصور کند که یک کتابدار است و در بازی، خودش کتاب ها را به امانت دهد(نوروزی و دهقان زاده، ۱۳۹۱، ص۱۵).
– بازی سازنده: یک نوع بازی است که موجب خلق چیزهایی از جمله ساختن یک برج با بهره گرفتن از بلوک های مکعب شکل می‌گردد. چنین فعالیت‌هایی مستلزم ترکیبی از حرکت های ظریف، توانایی حسی و درک و فهم شناختی و نمادی است. کودک برای ساختن چیزها نه تنها نیاز به توانایی دستکاری عنصرها و اجزا دارد، بلکه باید قادر به طراحی و تصور نمودن آن شیئ در ذهن خود باشد(سهرابی و خداشناس، ۱۳۸۵، ص۳۷).
– بازی نمادی: کودک اکثر آرزوهای خود را با بهره گرفتن از وسایل نمادی و از طریق بازی نشان می‌دهد. و این نوع از بازی، یکی از راه های درمانی است. در بازی نمادین می توان از کمترین امکانات، بهترین شرایط استفاده را فراهم آورد(آذر، ۱۳۸۹، ص۴۱).
– بازی قاعده دار: در این بازی، فرض بر وجود درجه هایی از درک و فهم درباره مشارکت، نوبت گرفتن، بازی منصفانه و یادداشت های دقیق بچه هاست. بازی قاعده دار به طور معمول در حدود سن چهارسالگی شروع می شود؛ یعنی وقتی که گروه‌های کوچکی از کودکان، اقدام به مشخص ساختن قانون ها برای بازیهایی که نیاز به همکاری اعضا دارند، می‌کنند. بازیهای گروهی تا حدودی کودکان را به سمت پیروی از قانون و مقررات سوق می‌دهد. (سهرابی و خداشناس، ۱۳۸۵، ص۳۷).
– بازی همکارانه: کودکان در طی این بازی به همکاری می پردازند و نظر ها و وسیله های خود را در طول بازی در اختیار دیگران قرار می‌دهند. آنچه در این نوع از بازی، اهمیت زیادی دارد و نباید به آن بی توجه بود، سرپرستی و هدایت بزرگسالان شکیبا و آگاه در تمام جریان بازی است(همان منبع، ۱۳۸۵).
۳-۲- نقش بازی در رشد کودکان
بازی تفکر کودک است. کودک در طی بازی به آزمایشگری، تمرین، تقلید، مذاکره، آمادگی و مرور ذهنی موقعیت های واقعی ذهنی می پردازد. بازی شایستگی، استقلال، عزت نفس و مهارت های دیگر را گسترش می‌دهد. بازی عامل مهمی در پرورش عقلی است. کودک آموخته ها را ضمن بازی تکرار کرده، درباره آن می اندیشد. بازی طریقه یادگیری کودک درباره بدن خود، و دنیای پیرامون آن است، وسیله ای برای سازندگی، ابداع، تجربه، شناخت استعدادها، توانایی، خواست ها، ضعف ها و نکات مثبت و منفی خود است. از این رو، با شناخت ویژگی های خود، کودک می‌تواند ساخت شخصیتی خود را تحکیم بخشد و از طریق بازی به رشد اجتماعی، مهارت های زبان و گسترش نیروهای درونی پی ببرد(فلاح چای، ۱۳۸۱، ص۱۸).
از تاثیرات بازی در رشد کودکان، به موارد زیر می توان اشاره کرد:
-
- تسریع فرایند هوشی
-
- رشد اجتماعی از طریق همانندسازی و تمرین رفتارهای گروهی و قواعد بازی
-
- به فعلیت رسیدن استعدادها، اتکارات و خلاقیت کودکان
-
- رشد عاطفی و تحمل سختی ها، محدودیت ها، انتظارات، آرزوها و احساسات
-
- رشد جسمی و هماهنگی نظام ارگانیک بدن و شکل گیری عضلات حرکتی
- رشد ذهنی و قوه تفکر منطقی، از طریق توسعه مفاهیم ساخت، فضا و شکل و تحلیل و رفتارهای هوشمندانه( منطقی، ۱۳۸۰، ص۱۴۹).
۴-۲- تعریف و تاریخچه بازیهای رایانه ای
بازی های رایانه ای نوعی سرگرمی تعاملی است که توسط یک دستگاه الکترونیکی مجهز به پردازشگر یا میکروکنترلر انجام می شود؛ بسیاری از بازی های رایانه ای به دلیل تولید تصویر متحرک با قابلیت نمایش روی صفحه تلویزیون یا نمایشگر رایانه، باری ویدئویی نیز محسوب می شود(منطقی، ۱۳۸۰، به نقل از فرهودی).
اولین بازی رایانه ای «جنگ فضایی[۱۲]» بوده است. در سال ۱۹۶۱ «جنگ فضایی» روی رایانه ای که به بزرگی یک اتاق بود اجرا شد.ارزش این رایانه بیش از یک خانه خالی و معادل ۱۲۰۰۰۰دلار آمریکا(در سال ۱۹۶۰) بوده است(نوروزی و دهقان زاده، ۱۳۹۱، ص۲۴). در سال ۱۹۷۲، شرکت آتاری یک بازی الکترونیکی تنیس روز میز به نام «پنگ» را معرفی و به بازار عرضه کرد. از آن به بعد، به تدریج بر تعداد شرکتهای سازنده بازیهای ویدیویی‌ـ رایانه‌ای افزوده شد. در پایان سال ۱۹۷۶، بیش از بیست شرکت مختلف به تولید بازیهای ویدیویی ـ رایانه‌ای قابل مصرف در منازل می‌پرداختند(منطقی، ۱۳۸۰، ص۳).
