جدول شماره( ۳)
مبالغ اسمی پرداختی مشترکین حقوق بگیر صندوق بازنشستگی کشوری تقسیم بر خط فقر مطلق
سال
متوسط مبلغ اسمی پرداختی تقسیم بر خط فقرمطلق
خط فقر مطلق (ریال)
۷۵/۶
۷۳/۴
۷۷/۳
۲۶/۳
۹۷/۲
۵۴/۲
۳۴/۲
۱۸/۲
۰۱/۲
۸۱/۲
۹۹/۲
منبع: داده ها از سالنامه آماری، سالهای مختلف، محاسبات تحقیق.
منابع و مصارف صندوق بازنشستگی طی سالهای گوناگون در نزدیکی نقطه سر به سری قرار داشتهاست و مانع از آن شده که صندوق بتواند خدمات مطلوبی را به مستمری بگیران ارائه دهد. مهمترین دلیل این امر میتواند ناشی از این باشد که دولت اغلب سهم کارفرمایی خود را پرداخت نکرده و تنها قسمتی از این سهم را میپردازد. اما تلاش مدیریت سازمان در جهت اثبات بدیهیهای قانونی دولت به صندوق بازنشستگی کشوری، موجب گردید که از محل اموال مصادرهای این بدیهی‌آموزش‌ها به سازمان بازنشستگی کشوری پرداخت گردد. لازم به ذکر است که شرکتهای واگذار شده عمدتاًً به علت مشکلات حقوقی در زمینهی سهام و سهام‌داران و فرسوده بودن ماشینآلات، نه تنها سود نداده، بلکه از زمان واگذاری هر ساله زیان داشتهاند. »به عنوان مثال شرکت گلف اجنبی در سال ۶۸ و ۶۹ به میزان ۵۳۶۰۱۵۲۰۰ ریال زیان داشتهاست».[۲۱]
بخش دوم
بیمه تأمین اجتماعی
فصل اول : تاریخچه بیمه تامین اجتماعی
بیمه های اجتماعی یک قلمرو مشخص و تعریف‌شده در ادبیات و اسناد تاریخی نهاد‌های بین‌المللی دارد؛ در حالی که وقتی صحبت از مقوله تامین اجتماعی می‌شود دامنه ارائه خدمت و قلمرو ارائه تعهدات و تنوع خدمات وسیع‌تر و در واقع علاوه بر پوشش طبقات مختلف و وسیع‌تر اجتماعی، خدمات گوناگونی را به افراد تحت پوشش خود ارائه می‌دهد.
از نظر سازمان بین‌المللی کار و اتحادیه بین‌المللی تامین اجتماعی همه نهاد‌هایی که قلمرو فعالیتشان مشخص است و به‌ویژه در حوزه بیمه های اجتماعی، آن هم بیشتر در ارائه خدمات بلندمدت مثل پیری، بازنشستگی و از کارافتادگی، هستند و به‌عبارتی ظرفیت و قالب آن مشخص است از نام «صندوق» استفاده می‌کنند؛ در قسم دوم که توضیح داده شده است از عنوان سازمان استفاده می‌شود؛ هر چند که به صورت کلی درباره نام‌گذاری نظامات بیمه‌ای در کشور‌های عضو هیچ گونه توصیه نامه‌ای به آن ها ابلاغ نشده است.
شکل‌گیری نظام تامین اجتماعی در ایران نیز از آغاز تاکنون با توجه قلمرو فعالیت‌های آن و افراد تحت پوشش، از این تعاریف مستثنا نبوده است؛ هر چند که در این نام‌گذاری‌ها و تغییرات عناوین در ۵۰سال گذشته ممکن است ملاحظات مورد اشاره گاهی مورد توجه قرار نگرفته باشد. این یادداشت می‌کوشد از تولد تاکنون سیر نام‌گذاری این صندوق بیمه‌ای را به تصویر بکشد و نشان دهد این جنگ حیدری‌نعمتی چقدر با محتوا و تغییرات پیش‌آمده در وظایف و مسئولیت آن سازگار است و بازی با کلمات و واژه ها توانسته است در محتوای این صندوق یا سازمان بیمه‌ای اثر‌گذار باشد[۲۲]؟
مبحث اول : صندوق احتیاط طرق و شوارع
نخستین‌بار در تاریخ ٢٧/۱۲/۱۳۰۹هیات‌وزیران بر اساس پیشنهاد وزارت طرق و شوارع تصویب کرد که از اول فروردین ١٣١٠ از مزد هر یک از کارگران که در طرق کار می‌کردند، روزی یک شاهی و از حقوق همگی روزمزدها و کنتراتی‌های شاغل در طرق، صدی‌دو کسر و به ایجاد «صندوق احتیاط» اختصاص داده شود. در همین تصویب‌نامه مقرر شد نظام‌نامه این «صندوق» را وزارت طرق به تصویب هیات وزیران برساند. در نهم مرداد ماه سال ١٣١٠، نظام‌نامه صندوق احتیاط ادارات طرق در چهارده ماده که مشتمل بود بر مراقبت‌های صحی و اعطای پاداش نقدی به وراث کسانی که به سبب انجام وظیفه فوت یا از کار افتاده می‌شدند، به تصویب رسید[۲۳].
مبحث دوم : نظام‌نامه کارخانه‌ها و مؤسسات صنعتی
پیشرفت صنعت و توجه کم‌و‌بیش به بهداشت و وضع عمومی کارگران و خانواده آنان و نیز برای رسیدگی به امور کارخانه‌ها و ایجاد وسایل بهبود معیشتی کارگران، در سال ١٣١۴ وزارت پیشه و هنر مأموریت یافت از طریق تشکیل اداره مستقلی به نام اداره کل صناعت و تعاون به تدوین نظام‌نامه کارخانه‌ها و مؤسسات صنعتی اهتمام ورزد. این نظام‌نامه در تاریخ ٢٨مرداد١٣١۵ به تصویب هیات‌دولت رسید و مشتمل بر شرایط کار، وظایف کارگر و کارفرما، ایمنی و بهداشت کارگاه‌ها و پرداخت پاداش به کارگران در مواردی می‌شد که دچار آسیب‌دیدگی و فوت ناشی از کار می‌شدند، به موجب آن تأسيس «صندوق احتیاط و صرفه‌جویی کارخانه‌ها» پیش‌بینی شد تا بر این اساس، همگی کارخانه‌ها و مؤسسات صنعتی دارای لااقل ۱۰نفر کارگر شاغل به کار که حداقل یک نفر از آنان زیر هیجده سال بود، یا کارخانه‌ها ماشینی دارای لااقل پنج نفر کارگر، شاغل یا کارخانه‌ها بی‌بهره از ماشین و نداشتن کارگر جوان لااقل ١١نفر کارگر در آن کار می‌کردند یا میزان کارگران از ١١نفر کمتر بوده است ولی متضمن خطرات به خصوص برای صحت و سلامت کارگران بود، مشمول مقررات این نظام‌نامه قرار گرفتند[۲۴].
مبحث سوم : قانون بیمه کارگران دولتی و غیردولتی
بر اثر مطالعاتی که در وزارت دارایی انجام شد، لایحه جدید بیمه کارگران دولتی و غیردولتی مشتمل بر چهار ماده و دو تبصره در تاریخ ٢٩ آبان ١٣٢٢ با قید سه فوریت به تصویب مجلس رسید، به موجب قانون بیمه کارگران و آیین‌نامه مورخ ١٧/۸/۹۱ آن کارخانه‌ها و موسساتی که بیش از ۲۰کارگر داشتند، مکلف شدند کارگران خود را در مقابل فوت، نقص عضو یا از کارافتادن اعضای بدن، هزینه معالجه در مدت بیماری و حوادث کار، نزد «شرکت سهامی بیمه ایران» بیمه کنند. حقوق بیمه را باید مستقیما صاحب کار پرداخت می‌کرد[۲۵].
مبحث چهارم : بنگاه رفاه اجتماعی
هم‌زمان با اجرای تدریجی قانون بیمه کارگران، هیات وزیران در جلسه ٢٨اردیبهشت١٣٢۵ حسب پیشنهاد شورای‌عالی کار و تأیید کمیسیون پیشه و هنر و بازرگانی، طرح قانون کار مشتمل بر ۴٨ماده را به طور موقت تا تصویب مجلس به اجرا گذاشت. به موجب این تصویب نامه، «دو صندوق مستقل» به شرح زیر تحت نظر شورای هر کارخانه تشکیل شد:
الف: «صندوق بهداشت» برای کمک به کارگر درباره بیماری‌هایی که ناشی از کار نباشند.
