۶-۲ هزینه تأمین مالی

هزینه سرمایه شرکت شامل هزینه تأمین مالی اجزای تشکیل دهنده سرمایه می‌باشد که مجموع ساختار سرمایه شرکت را تشکیل می‌دهند. همان‌ طور که اشاره شد اجزای عمده ساختار سرمایه هر شرکت عبارت است از بدهی با بهره، سهام عادی، سود انباشته با توجه به اینکه هر کدام از صاحبان منابع دارای نرخ بازده مورد انتظار متفاوتی هستند، لذا هزینه هر یک از آن ها متفاوت خواهد بود و با توجه به ماهیت متفاوت هر یک از این منابع روش محاسبه هزینه سرمایه آن ها نیز با هم متفاوت است. چنانچه واحد اقتصادی n روش مختلف تأمین مالی را مورد استفاده قرار دهد که در هر روش هزینه مربوط به آن kj و نسبت به درصد pj باشد، هزینه تأمین مالی واحد اقتصادی (ka) به شرح زیر محاسبه می شود.

Ka = k j pj = k _۱ p _۱ + … + k _n p _n

برخلاف شکل ظاهر فرمول، برآورد دقیق هزینه تأمین مالی هر واحد اقتصادی در اغلب موارد مشکل است زیرا نسبت درصد روش های مختلف تأمین مالی و همچنین هزینه آن به شکل های متفاوتی انجام می شود (رحیمیان، ۱۳۸۰، ص ۳۳)^۱.

۷-۲ روش تعیین ساختار سرمایه

در تصمیم گیری درباره ساختار سرمایه شرکت ها اغلب باید دو مورد در نظر گرفته شود.

الف) میزان سرمایه مورد نیاز ب) ترکیب منابع تأمین سرمایه، فرآیندی را که منجر به تصمیم گیری نهایی در خصوص موارد فوق می‌گردد، روش تعیین ساختار سرمایه می‌نامند. در تعیین ساختار سرمایه محاسبه ریسک و بازده از اهمیت بالایی برخوردارند که برای سنجش آن ها می توان از روش های زیر استفاده نمود: الف: سود قبل از بهره و مالیات و سود هر سهم : برای ساختار مالی، در اختیار داشتن EPS , بهره و مالیات ضروری است که در سنجش ریسک از جمله ریسک تجاری و ریسک مالی مفید خواهد بود. ب: نقطه سر به سر مالی: سطحی از سود قبل از بهره و مالیات^[۴]۲ است که به سهامدران عادی سود تعلق نمی گیرد یعنی سود هر سهم برابر صفر است. ج: محاسبه ریسک: برای اندازه گیری میزان ریسک مالی از درجه اهرم مالی استفاده می شود. ‌بنابرین‏ با توجه به هزینه های تأمین مالی و به کمک درجه اهرم مالی، ریسک مالی اندازه گیری می شود. د: تجربه و تحلیل نقطه بی تفاوتی: در این روش که در آن سود قبل از بهره و مالیات یک متغیر مستقل و سود هر سهم یک متغیر وابسته به حساب می‌آید، روش تجزیه و تحلیل نقطه بی تفاوت ‌بر اساس EPS , بهره و مالیات می‌نامند.

اگر شرکتی راه های مختلف تأمین مالی در پیش رو داشته باشد، هر یک از این راه ها منجر ‌به این خواهد شد که شرکت دارای ساختار مالی مشخص گردد.

۸-۲ تئوری های ساختار سرمایه

شش نظریه مختلف پیرامون ساختار سرمایه ارائه شده است: نظریه سود خالص، نظریه سود خالص عملیاتی، نظریه سنتی، نظریه مودیلیانی و میلر، نظریه ترجیحی، نظریه توازی (مصالحه) که در این بخش به طور مختصر و کوتاه هر یک از نظریات فوق را بیان نموده و تحلیل می‌کنیم.

۱-۸-۲ دیدگاه سود خالص^[۵]

برطبق این نظریه که اولین بار توسط دیوید دوراند پیشنهاد گردیده تصمیمات ساختار سرمایه با ارزش شرکت ارتباط دارد از طرف دیگر تغییر در ساختار سرمایه (اهرم مالی) منجر به تغییر در هزینه سرمایه کل شرکت و ارزش شرکت خواهد شد. ‌بنابرین‏ اهرم مالی یک متغیر مهم در تصمیمات ساختار سرمایه یک شرکت می‌باشد (دیوید دوراند ، ۱۹۵۹، ص ۱۰۱)^[۶].

برطبق نظریه سود خالص فرض می شود که بهره بدهی (k_d) و هزینه سرمایه صاحبان سرمایه (k _s) از اهرم شرکت مستقل هستند یعنی بهره بدهی و هزینه سرمایه صاحبان آن صرف نظر از اینکه شرکت از چه حجم بدهی استفاده می‌کند، ثابت است. اگر هزینه بدهی کمتر از هزینه حقوق صاحبان سهام باشد در صورتی که (k _s)و (k_d) هر دو ثابت باشند هزینه متوسط سرمایه (k _a) شرکت مرتباً با استفاده بیشتر از بدهی کاهش می‌یابد که این کاهش هزینه سرمایه، موجب افزایش ارزش شرکت می شود. ‌بنابرین‏ نظریه سود خالص می‌گوید که با استفاده بیشتر بدهی در ساختار سرمایه، (k_a) کاهش و ارزش شرکت (v) افزایش می‌یابد نمودار زیر بیانگر نظریه سود خالص می‌باشد (تبریزی، ۱۳۸۲،ص ۱۲۰)^۳.

نمودار ۱-۲ هزینه سهام عادی ، بدهی و میانگین هزینه سرمایه بر اساس روش سود خالص

۲-۸-۲ دیدگاه سود خالص عملیاتی^[۷]

تئوری دیگر ساختار سرمایه که توسط دیوید دوراند پیشنهاد گردیده نظریه سود خالص عملیاتی می‌باشد. وی در حمایت از روش سود خالص عملیاتی اظهار می‌دارد که ارزش بازار شرکت بر سود خالص عملیاتی و ریسک تجاری آن متکی بوده و تغییر درجه اهرم به کار گرفته شده توسط شرکت نمی تواند این دو فاکتور غالب را تغییر دهد. توزیع سود و ریسک بین بدهی و حقوق صاحبان سهام بدون تأثیر گذاشتن برکل درآمد و سود که ارزش بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند به ندرت تغییر می‌کند و از اینرو درجه اهرم به تنهایی نمی تواند بر ارزش بازار شرکت یا به متوسط هزینه سرمایه اثر بگذارد. از آنجایی که فرض این روش برآن است که بدون توجه به تغییر اهرم ثابت باقی می ماند پس از طریق اهرم نمی توان هزینه سرمایه را تغییر داد و این روش مدعی است که ساختار سرمایه بهینه وجود ندارد (خشنود، ۱۳۸۴، ص ۲۶)^۲.

نمودار ۲-۲ هزینه سهام عادی ، و بدهی و میانگین هزینه سرمایه بر اساس روش سود خالص عملیاتی

۳-۸-۲ دیدگاه سنتی

در سال ۱۹۷۴ جیمز سی ون هورن یکسری از معیارها و فرضیات تئوری سنتی را به صورت زیر عنوان کرد: