۲-۲-۲-۱) سیستم هزینه یابی بر مبنای هدف
سیستم هزینه یابی بر مبنای هدف از جمله تکنیک های مدیریت هزینه است که بحث اصلی آن برآورد هزینه برای محصولات یا خدمات است . شرکت بر اساس هزینه یابی بر مبنای هدف ، پس از فروش محصولات و یا ارائه ی خدمات ، به درآمد بر مبنای هدف (درآمد مطلوب) دست می‌یابد. در واقع و به طور کلی می توان گفت هزینه یابی بر مبنای هدف رویکردی است برای تعیین اینکه محصول مورد نظر با کیفیت و قابلیت کاربرد مشخص ، با چه بهایی باید تولید شود تا بتوان سود مورد انتظار را در قیمت فروش پیش‌بینی شده تحصیل نمود .در نتیجه هزینه یابی هدف تکنیک تعیین و اندازه گیری بهای تمام شده ی محصولات نیست ، بلکه تکنیک و برنامه ی جامع کاهش هزینه است که قبل از اولین مراحل تولید محصول قرار می‌گیرد.(کاتو[۱۴]-۱۹۹۳) هزینه یابی هدف چیزی فراتر از فنون حسابداری مدیریت است که هدف آن کمک به سازمان برای بقا در محیط رقابت سازنده است. در هزینه یابی هدف این نگرش وجود دارد به دلیل اینکه پس از طراحی یک محصول بخش عمده ای از هزینه های آن محصول تعهد می شود ، پس در نتیجه کاهش هزینه امکان پذیر نیست مگر با طراحی مجدد محصول .(کوپر و اِسلَگمودر[۱۵]-۱۹۹۷) .
هزینه یابی هدف در واقع نوعی مهندسی معکوس است که در ابتدای مراحل طراحی محصول نتایج احتمالی را با تحقیقات بازار پیش‌بینی می‌کند . در جدول زیر به تفاوتهایی که بین هزینه یابی هدف و رویکرد سنتی مدیریت هزینه وجود دارد اشاره می‌کنیم .
جدول۲-۱) مقایسه روش هزینه یابی هدف با روش سنتی مدیریت هزینه
روش سنتی مدیریت هزینه
هزینه یابی هدف
قیمت بازار به عنوان بخشی از برنامه ریزی بهای تمام شده در نظر گرفته نمی شود .
قیمت بازار رقابتی در برنامه ریزی بهای تمام شده در نظر گرفه می شود .
هزینه ها ، قیمت را مشخص می‌کنند .
قیمت ، هزینه ها را مشخص می‌کنند .
توجه به ضایعات و عدم کارایی و سربار تولید جهت کاهش هزینه ها
طراحی عامل مهم کاهش هزینه ها .
عدم دخالت مشتری در کاهش هزینه ها
داده های مشتریان راهنمای کاهش هزینه ها
درگیر شدن تأمین کنندگان قطعات و مواد اولیه بعد از مراحل طراحی محصول
تأمین کنندگان قطعات و مواد اولیه زودتر از اتمام طراحی درگیر می‌شوند
استفاده کم یا عدم استفاده از زنیجیره ی ارزش در برنامه ریزی بهای تمام شده .
استفاده از زنجیره ی ارزش در برنامه ریز بهای تمام شده
۲-۲-۲-۲) سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت
هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC[16]) نخستین بار به صورت ساختار یافته در سال ۱۹۸۷ توسط کپلن ، کوپر و جانسون مطرح شد که از آن زمان تا کنون این روش در سازمان های مختلفی که در بدو امر غالباً شرکت‌های تولیدی بودند پیاده سازی شد . این سیستم بیشتر از آنکه یک ابزار حسابداری باشد ، یک ابزار تصمیم گیری مدیریتی است . ABC نوعی روش هزینه یابی است که در آن هزینه ها ابتدا به فعالیت‌ها تخصیص می‌یابد و سپس هزینه های گردآوری شده با توجه به استفاده ی هر محصول از فعالیت‌ها ، به محصولات سرشکن می شود و در نتیجه هزینه ی واقعی فعالیت‌ها به دست می‌آید .
این سیستم به منظور تخصیص دقیق تر هزینه های سربار مورد استفاده قرار می‌گیرد و یکی از اهداف اصلی آن اصلاح دقت هزینه های تولید هرواحد محصول است و می‌تواند برای کاهش هدفمند هزینه های سربار استفاده شود . به کارگیری مناسب ABC برای تخصیص این هزینه ها نتایج متفاوتی نسبت به روش سنتی ایجا خواهد کرد . یکی از ویژگی های مهم این سیستم که آن را از سیستم‌های سنتی متمایز می‌کند این است که به پدیده‌های نوین تولید و اثرات تکنولوژی حاکم بر صنایع امروز توجه می‌کند و در حد امکان این اثرات را به طور کمی جذب محصولات یا خدمات می‌کند . همچنین این سیستم فلسفه ی نوین مدیریتی را نیز به طور کمی در هزینه های محصولات یا خدمات منظور می‌کند . فلسفه ی نوین مدیران ، در واقع باعث جلب رضایت مشتریان و همچنین موجب رقابت با سایر شرکت‌ها در سطح بین‌المللی است . در نتیجه سیستم ABC علاوه بر هزینه های مواد اولیه ، دستمزد مستقیم و سربار کارخانه ، هزینه های گوناگون دیگری مانند تکنولوژی کنترل کیفیت محصول و هزینه های مربوط به تولیدات انعطاف پذیر را نیز در بر می‌گیرد . به طور کلی در سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت جمعاً ۳ جزء از هزینه های متغیر می‌تواند وجود داشته باشد :
-
- هزینه هایی که تابعی از سطح فعالیت شرکت هستند .
-
- هزینه هایی که با تنوع محصولات دچار تغییر می‌شوند
- هزینه هایی که با پیچیدگی محصولات در ارتباط هستند .
طرفداران سیستم هزینه یابی ABC ادعا می‌کنند که کلیه ی فعالیت‌هایی را که در یک سازمان صورت می‌گیرد صرفاً در راستای حمایت از تولید و توزیع محصولات یا خدمات می‌باشد و در نتیجه کلیه ی این فعالیت‌ها باید به عنوان هزینه های محصول در نظر گرفته شوند .(کوپروکاپلان-۱۹۸۸) . هزینه یابی بر مبنای فعالیت بر خلاف روش های معمول از مفهوم هزینه های ثابت دوری کرده و بر اساس تکیه بر رفتار هزینه ها در بلند مدت کلیه ی هزینه ها رابه صورت جداگانه یا به صورت زنجیره ای و بر اساس هزینه های متغیر به محصولات یا خدمات اختصاص می‌دهد .
در جدول زیر به برخی از تفاوتهایی که بین هزینه یابی بر مبنای فعالیت و روش های سنتی هزینه یابی وجود دارد اشاره می‌کنیم .
جدول۲-۲) مقایسه روش هزینه یابی برمینای فعالیت با روش های سنتی هزینه یابی
روش های سنتی هزینه یابی
هزینه یابی بر مبنای فعالیت
برای برنامه ریزی و کنترل مدیران چندان مناسب و دقیق نیست و می‌تواند برای تصمیم گیری مدیران گمراه کننده باشد .
برای برنامه ریزی و کنترل مدیران تا حدی دقیق تر و مناسبتر می‌باشد و اتخاذ تصمیم گیری های مناسب و صحیح را تا حدی امکان پذیر می‌سازد .
برای جریان های تولیدی استاندارد ، ساده و معمولی به کار گرفته می شود .
در مورد جریان های تولیدی غیر استاندارد ، غیر ساده و پیچیده نیز قابلیت کاربرد دارد .
اکثراً از مبناهای مالی جهت تخصیص هزینه های سربار استفاده می‌کنند .
جهت تخصیص هزینه های سرباز از مبناهای مالی و غیر مالی استفاده می‌گردد .
هدف اصلی آن ارائه ی اطلاعاتی در زمینه ی سود آوری است .
هدف اصلی آن علاوه بر ارائه ی اطلاعاتی در زمینه ی سودآوری ، رقابت در سطح بین‌المللی و رضایت مشتریان است.
هزینه های ثابت را از هزینه های متغیر متمایز کرده و هزینه ها را به دو دسته ی هزینه های محصول و هزینه های دوره تقسیم می‌کند .
کلیه ی هزینه ها را متغیر فرض کرده و همچنین همه ی هزینه ها را به صورت هزینه های محصول تلقی می‌کند .
۲-۳) طبقه بندی هزینه ها
