بدون شک خانواده به عنوان اثربخش‏ترین نهاد اجتماعی دارای بیشترین سهم در تعیین رفتارهای افراد بوده و در نتیجه برای بررسی چگونگی ارتباط صمیمانه باید شکل ارتباطات والد- فرزندی را در شخص در نظر گرفت. به عنوان مثال پژوهش‏هایی یافت شده است که نشان می ‏دهند، کیفیت ارتباطات صمیمانه در بزرگسالی از تجارب گذشته فرد با والدین خود تاثیر می‏پذیرد (بولز^[۱۵]، ۱۹۹۹؛ کولینز و رید^[۱۶]، ۱۹۹۰؛ گیتلمن، کلین، اسمایدر و ایسکس^[۱۷]، ۱۹۹۸). از سویی دیگر، اریکسون نیز تأکید دارد که جوانان برای برقراری ارتباطات صمیمانه موفقیت آمیز باید تعارض مرحله نوجوانی را به گونه‏ای موفق رفع کرده و به کسب هویت دست یابند (بیابانگرد، ۱۳۸۴).

به طور کلی پژوهش های گوناگون اهمیت و نقش دلبستگی و هم چنین سبک های هویت را در شکل‏گیری ارتباطات صمیمانه، نشان داده ‏اند اما با این وجود تحقیق در این زمینه‏ خاص در ایران صورت نگرفته است. نتایج این پژوهش به شناخت بهتر عوامل مؤثر بر ترس از صمیمیت کمک خواهد کرد. هم‏چنین، والدین را آگاه خواهد ساخت که چگونه برخوردهای آن ها با فرزندانشان در دوران کودکی و نوجوانی، زندگی آینده فرزندان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. و نتیجه این آگاه سازی افرادی با سلامت روان بیشتر تربیت خواهند شد و جامعه سالم‏تر و زندگی زناشویی با‏دوام‏تر خواهد بود. بر این اساس، پژوهش حاضر از دو جنبه‏ی نظری و کاربردی اهمیت ویژه ای خواهد داشت.

۴-۱- اهداف پژوهش:

1. 1. بررسی رابطه بین سبک های دلبستگی، سبک های پردازش هویت و ترس از صمیمیت

1. 1. پیش‌بینی ترس از صمیمیت توسط سبک های دلبستگی

1. 1. پیش‌بینی ترس از صمیمیت توسط سبک های پردازش هویت

1. بررسی الگوی پیش‌بینی ترس از صمیمیت بر اساس سبک‏های دلبستگی و سبک‏های پردازش هویت به تفکیک در دختران و پسران

۵-۱-پرسش های پژوهش:

1. 1. آیا بین سبک های دلبستگی، سبک های پردازش هویت و ترس از صمیمیت رابطه معناداری وجود دارد؟

1. 1. آیا سبک‏های دلبستگی پیش‌بینی کننده ترس از صمیمیت است؟

1. 1. آیا سبک های پردازش هویت پیش‌بینی کننده ترس از صمیمیت است؟

1. آیا الگوی پیش‌بینی ترس از صمیمیت بر اساس سبک‏های دلبستگی و سبک‏های هویت در دختران و پسران متفاوت است؟

۶-۱- تعریف مفهومی متغیر ها:

ترس از صمیمیت: ناتوانی فرد برای تبادل افکار و احساسات مهم شخصی، در نتیجه اضطراب، با فرد دیگری که ارزش زیادی برای او دارد، گفته می‏ شود که دربردارنده سه ویژگی معرف است: ۱- محتوا (انتقال اطلاعات شخصی) ۲- ظرفیت هیجانی (احساسات قوی درباره اطلاعات شخصی تبادل شده) ۳- آسیب پذیری (دسکاتنر و ثلن، ۱۹۹۱).

سبک دلبستگی: دلبستگی فرآیندی است که بین مادر (یا مراقب اولیه) و کودک در ماه‏های اولیه تولد با ایجاد یک ارتباط عاطفی و هیجانی متقابل به وجود می ‏آید. این دلبستگی اولیه، اساس روابط بعدی کودک با دیگران را شکل می‏ دهد (مین، کاپلان و کسیدی، ۱۹۸۵). انواع سبک‏های دلبستگی، دلبستگی ایمن، دلبستگی ناایمن اجتنابی و دلبستگی ناایمن دوسوگرا می‏ باشند. کودکان دلبسته ایمن، اطمینان دارند که مراقب آن‏ها در دسترس و پاسخگوی نیاز آنان خواهد بود. کودکان دلبسته ناایمن اجتنابی، تمایل به نادیده گرفتن مراقب اولیه خود دارند و کودکان دلبسته ناایمن دوسوگرا دارای رفتاری دوگانه و نامشخص نسبت به مراقب اولیه خود می‏ باشند (برک، ۱۳۸۱)

سبک های پردازش هویت: شیوه‏ هایی که افراد برای پاسخ دادن به مسائل مربوط به هویت خود مورد استفاده قرار می ‏دهند .به عبارت دیگر ترجیح نسبی افراد برای به کارگیری راهبردهای خاص جهت حل مسائل هویتی و پردازش اطلاعات مربوط به خود است که این سبک‏ها شامل، سبک پردازش اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم-اجتنابی می‏ باشند (برزونسکی، ۱۹۹۴). افراد دارای سبک هویت اطلاعاتی جستجوگر و فعال و اطلاعات محورند. افراد دارای سبک هویت هنجاری، به طور خودکار ارزش‏ها و عقاید را بدون ارزیابی آگاهانه قبول کرده و درونی می‏سازند و افراد دارای سبک هویت سردرگم- اجتنابی اهمال کار بوده و تمایلی برای مواجه شدن با تعارضات ندارند (برک، ۱۳۸۱).

فصل دوم

مبانی نظری و تحقیقات پیشین

• 1. مبانی نظری

۲-۱-۱- صمیمیت

۲-۱-۱-۱- نظریه های مختلف ‌در مورد صمیمیت

نظریه های روانشناسی صمیمیت در پی آن است تا چگونگی برقراری روابط صمیمانه را تبیین کند (خمسه و حسینیان، ۱۳۸۷) که در ادامه این نظریه ها مطرح می ‏شوند.

۲-۱-۱-۱-۱- نظریه های تقویت

‌بر اساس نظریه های تقویت، که از سنت رفتارگرایی در روانشناسی سرچشمه گرفتند، افراد با کسانی صمیمی می ‏شوند که برای آن‏ها تقویت به همراه دارند. کاربرد اصول تقویت، در مطالعه‏ی روابط صمیمانه، به وسیله‏ کلور و بایرن^[۱۸] (۱۹۷۴) گسترش یافته است و این نظریه‏پردازان با پذیرفتن اصل شرطی سازی عامل، پیش‌بینی می‏ کنند که زوج‏ها هنگامی با هم صمیمی می ‏شوند که یکدیگر را تقویت کنند. جوهر این نظریه ها همان نظریه‏ی ارسطو است که می‏گوید افراد با کسانی احساس صمیمیت می‏ کنند که با آن‏ها خوب رفتار کرده باشند (ارسطو، ۱۹۸۴؛ به نقل از خمسه و حسینیان، ۱۳۸۷). نظریه های تقویت هم‏چنین به اصول شرطی سازی کلاسیک نیز اهمیت می ‏دهند؛ بر این اساس زوج‏هایی که تجارب تقویت کننده دارند، بیش‏تر احساس صمیمیت می‏ کنند. کلور و بایرن (۱۹۷۴) تقویت را محرکی غیر شرطی می‏ دانند که پاسخ شرطی، یعنی احساسات مثبت، را بر می‏انگیزد؛ پس هر فردی که با محرک غیرشرطی همراه است، پاسخ غیر شرطی را نیز ایجاد می ‏کند و بدین‏ترتیب زوج‏ها هم هر چه بیش‏تر در حضور هم تقویت دریافت کنند، صمیمیت‏شان افزایش می‏یابد (خمسه و حسینیان، ۱۳۸۷).

۲-۱-۱-۱-۲- نظریه های تبادل اجتماعی و وابستگی متقابل

نظریه های تبادل اجتماعی^[۱۹] (هومانس^[۲۰]، ۱۹۸۵) و وابستگی متقابل^[۲۱] (کلی و دیبیت^[۲۲]، ۱۹۵۹) مانند نظریه های تقویت، بر نقش تقویت کننده‏ها در ارتباط صمیمانه تأکید دارند، اما این دو نظریه، به نوعی، از مدل‏های تقویت فراتر رفته‏اند. نظریه‏ی تبادل اجتماعی، به جای این‏که صرفا بر کشش‏های اولیه میان زوج ها تأکید کند، رفتار صمیمانه را در طی روابط پیش‏رونده مورد بررسی قرار می‏ دهد و غیر از تقویت‏کننده ها، به ساختارهایی چون تعهد و رضایت‏مندی از رابطه نیز توجه دارد. در نظریه‏ی تبادل اجتماعی، پیش ‏بینی می‏ شود که اگر چه تقویت‏ها میزان رضایت‏مندی از ارتباط را تعیین می‏ کنند، ساختار‏هایی چون دسترسی به گونه های ارتباطی دیگر و میزان سرمایه‏گذاری در ارتباط است که سطح تعهد زوج‏ها را نسبت به یکدیگر مشخص می‏ سازد (خمسه و حسینیان، ۱۳۸۷).